Տեսական նյութ

Պատկերը կոչվում է համաչափ, եթե նրա համար գոյություն ունի մի ուղիղ /այն կոչվում է պատկերի համաչափության առանցք/, որը պատկերը բաժանում է միանման տեսք ունեցող երկու մասերի, դրանք միանման են այն առումով, որ եթե այդ ուղղի երկայնքով ծալես թուղթը, որի վրա նկարված է պատկերը, ապա նրա ձախ և աջ մասերը կհամընկնեն:

Բնությունը հագեցած է համաչափ տեսք ունեցող էակներով ու առարկաներով: Այսպես, օրինակ՝ համաչափ է մարդը, կենդանիները, բույսերի շատ տեսակներ, բյուրեղները և այլն:

Դարերի ընթացքում օգտագործվել է համաչափության գաղափարը տարբեր ժողովուրդների կերպարվեստում և ճարտարապետության մեջ:Իր դրսևորումով համաչափությունը շատ բազմազան է: Մեզ հայտնի է առանցքային  /հայելային/ համաչափությունը: Բայց կան նաև ուրիշները: Համաչափության ամենապարզ և շատ հաճախ հանդիպող նմուշներից են տեղափոխական և պտտական  համաչափությունը: Համաչափության հաճախ հանդիպող տեսակ է պտտական համաչափությունը: Ասում են, որ պատկերն օժտված է պտտական համաչափությամբ, եթե այն մի առանցքի շուրջը որոշակի անկյունով պտտելու դեպքում համընկնում է ինքն իր հետ: Հեշտ է տեսնել, որ այբուբենի որոշ տառեր օժտված են այդպիսի հատկությամբ:

ՀՀ դրոշն ունի երկու համաչափության առանցք:

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Բերե՛ք համաչափ պատկերների մի քանի օրինակներ։Գնդակ,դրոշ,տետր

2) Շրջանի համաչափության առա՞նցքն է արդյոք նրա տրամագիծը։անվերջ

3) Քանի՞ համաչափության առանցք ունի քառակուսին:

Լրացուցիչ(տանը)

4) Գտի՛ր քո անվան համաչափության առանցքները թիվը:ARTO A=1 R= 0 T=1 O=

5) Ո՞ր թվանշանն է, որն ունի անվերջ թվով համաչափության առանցքներ:0

6)

7) Քանի՞ տոկոսն է.

 ա) 50­ը 100­ի, =50%

 բ) 15­ը 75­ի,=20%

գ) 125­ը 25­ի,=500

դ) 40­ը 250­ի

ե) 300­ը 30­ի,

զ) 900­ը 15­ի։

Դաս 16.

Երկրի մակերևույթի տեղամասերը թղթի վրա պատկերում են փոքրացրած տեսքով: Օրինակ, 1000 մ երկարությամբ հատվածը քարտեզի վրա պատկերում են 1սմ երկարությամբ հատվածով: Քանի որ 1000մ = 100000սմ, ապա քարտեզի յուրաքանչյուր հատված 100000 անգամ փոքր է տեղանքի համապատասխան հատվածից:

Եթե քարտեզի վրա հատվածի երկարությունը հավասար է 3սմ = 0.03մ, ապա տեղանքի հատվածի երկարությունը հավասար կլինի 0.03*100000 = 3000մ = 3կմ:

Տեղանքի 4500մ երկարություն ունեցող հատվածը քարտեզի վրա պատկերվում է 4500 : 100000 = 0.045մ = 4.5սմ երկարությամբ հատվածով:

Քարտեզը միշտ կազմվում է այնպես, որ նրա վրա նշված յուրաքանչյուր երկու կետերի եւ տեղանքում համապատասխան

կետերի հեռավորությունների հարաբերությունը հաստատուն լինի։ 

Այդ հարաբերությունն էլ կոչվում է քարտեզի մասշտաբ։

Այսպես՝ եթե քարտեզի մասշտաբը 1 ։ 100000 է, եւ նրա վրա երկու 

կետերի հեռավորությունը 1 սմ է, ապա տեղանքում համապատասխան 

կետերը կունենան 100000 սմ, այսինքն՝ 1 կմ հեռավորություն։

Մասշտաբ ունենում են ոչ միայն աշխարհագրական քարտեզները։ 

Որոշակի մասշտաբով են գծվում, օրինակ, բնակարանի կամ հողամասի հատակագիծը, մանրակի գծագիրը, շենքի նախագիծը։

Առաջադրաքներ(դասարանում)

1)Քարտեզի վրա Դիլիջան և Արթիկ քաղաքների հեռավորությունը 12սմ է: Գտեք այդ քաղաքների հեավորությունը տեղանքում, եթե քարտեզի մասշտաբը է:12×1000000=120.00000

2)Քարտեզի վրա Գորիս և Վանաձոր քաղաքների հեռավորությունը 7սմ է: Գտեք այդ քաղաքների հեավորությունը տեղանքում, եթե քարտեզի մասշտաբը 1:500000 է:7×500.000=3500000

3) Տուրիստն ավտոբուսով գնաց 210կմ, իսկ գնացքով՝ 150%-ով ավելի, քան ավտոբուսով: Որքա՞ն գնաց տուրիստը:

4) Քարտեզի վրա հատվածն ունի 8 սմ երկարություն։ Գտե՛ք քարտեզի մասշ­տաբը, եթե այդ հատվածին տեղան­քում համապատասխանում է մի հատ­ված, որի երկարությունը հավասար է`

ա) 8 կմ-ի, գ) 120 կմ-ի, ե) 1840 կմ-ի, է) 1600 կմ-ի,

բ) 2 կմ-ի, դ) 124 կմ-ի, զ) 1400 կմ-ի, ը) 2400 կմ-ի։

Լրացուցիչ (տանը)

5) Արաքս գետի երկարությունը 1072 կմ է։ Ի՞նչ երկարություն կունե­նա այդ գետի պատկերումը քարտեզի վրա, որի մասշտաբը 1 ։ 5000000 է։

6) Քարտեզի վրա եղած 525սմ երկարությամբ հատվածին տեղան­քում համապատասխանում է 27 կմ երկարությամբ հատված։ 

Որքա՞ն է քարտեզի մասշտաբը։

7) Մայրուղու երկարությունը 660 կմ է։ Ի՞նչ երկարություն կունենա այդ մայրուղու պատկերումը քարտեզի վրա, որի մասշտաբը 1 ։ 2750000 է։

8)Կաթից ստացվում է 25% սեր, իսկ սերից ստացվում է 20% յուղ: Որքա՞ն յուղ կստացվի 210կգ կաթից:

Ընտրության գործունեություն -հրաձգություն
Մարզական ակումբ -ֆուտբոլ
Լրացուցիչ կրթություն դպրոցում — ոչ չեմ հաճախում
Լրացուցիչ կրթություն դպրոցից դուրս -բոքս- մայրենի,մաթեմատիկա
Շուրջտարյա նախագծեր — ֆլեշմոբներ, թարգմանչական նախագծեր
Լրացուցիչ (տնային) աշխատանք -բոլոր 

1)Գտե՛ք թիվը, եթե հայտնի է, որ նրա`

ա) 20 %-ը հավասար է 125-ի, 100:20=5 20×5=100        գ) 110 %-ը հավասար է 770-ի,

բ) 35 %-ը հավասար է 140-ի, 100×140=14000 14000:35=400          դ) 710 %-ը հավասար է 725-ի։

2)Աղջիկները դասարանի աշակերտների ամբողջ քանակի 52 %­ն են։ 

Դասարանում կա 12 տղա։ Ընդամենը քանի՞ աշակերտ կա դասա­րանում։

3)Ապրանքի գինը 2000 դրամից բարձրացել է մինչև 2500 դրամ։ 

Քանի՞ տոկոսով է բարձրացել ապրանքի գինը։

4)80 թիվը բաժանե՛ք երկու մասի 3 ։ 5 հարաբերությամբ։

Լրացուցիչ(տանը)

5)Պահեստում 2000 կգ մթերք կար։ Առաջին օրը պահեստից տարան 

ամբողջ մթերքի 40 %­ը, երկրորդ օրը՝ մնացածի 30 %­ը։ Քանի՞ կիլոգրամ մթերք մնաց պահեստում։

6)Ցորենն աղալիս ստացվում է նրա զանգվածի 75 %-­ի չափ ալյուր։ 

Որքա՞ն ցորեն պետք է աղալ 375 կգ ալյուր ստանալու համար։

7)Ուղղանկյան երկարությունը 18 սմ է, որ նրա լայնության 120 %­ն է։ 

Գտե՛ք ուղղանկյան պարագիծը։

8)C կետը բաժանում է AB հատվածը AC և CB հատվածների, որոնց 

երկարությունները հարաբերում են այնպես, ինչպես 3 ։ 4։ Գտե՛ք 

այդ հատվածների երկարությունները, եթե AB հատվածի երկա­րությունը 28 սմ է։

9)Հիմնարկի մի բաժնում կա 5 աշխատակից։ Բաժնի վարիչը 56 

տարեկան է, նրա տեղակալը` 52 տարեկան։ Մյուս աշխատակից­ների տարիքներն են` 60, 27 և 25։ Որքա՞ն է բաժնի աշխատակից­ների միջին տարիքը։

Ես ուզումեմ պատմել մի շան մասին, որը մեկ տարի է չկա։ Նրա անունը Ալֆա

էր, գերմանական ցեղատեսակի շուն էր։ Նրա ակաջները երկար էին, դունչը նույնպես երկար էր և ուներ խալ աչքի տակ։ Նա այքան խելացի էր, արդեն գիտեր

բոլոր մեր բարեկամներին , նյունիսկ իրանց մեքենաներն էր ճանաչում։

Երբ ածանոթ մեքենա էր նկատում հեռվից, սկսում էր անհանգիստ վազել և հաչալ՝ զգուշացնելով, որ անծանոթ է գալիս։ Երբ որ ձյուն էր գալիս, մարդու նման ուրախանում էր, թավալվում ձյուն մեջ և մեզ հետ խաղում։ Ձնեմարդ էինք պատրաստում, նա մասնակցում էր մեզ հետ և ուրախանում։ Եթե եղանակը ցուրտ էր

լինուն, մեր պատրաստած ձնեմարդը մեկ ամիս մնում էր,նա հսկում էր և նույնիսկ թույլ չեր տալիս մեկը ձեռք տար։Անվերջ կարող եմ պատմել նրա մասին ,քանի որ տասնը չորս տարի մեզ հետ է եղել։Երբ ծերացավ,վերջին օրերը տխուր էր,կարծես զգում էր , որ էլ չի լինելու։Նա չկա,բայց մեր հուշերում միշտ կապրի․․․

5) Մի մարմնի զանգվածը 35 կգ է, իսկ մյուսինը՝ 10 կգ։ Մարմինների

զանգվածներն արտահայտելով գրամներով՝ կազմե՛ք համապա­տասխան համեմատությունը։1կգ= 1000գր 1000×35=35000 1000×10=10000 35000>10000

6) Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.

ա) x10=35,x=10×35=350

բ) 193=y18,y=193×12=2316

գ)  65=x10,x=65×10=650

դ) 25:24=x:12x=25/24;12=25/2

7) Գրե՛ք երեք համեմատություններ, որոնց եզրային անդամների

արտադրյալը հավասար է 16-ի։ 16/2=8/1 4/8=2/4 8/2=8/2

8) Գրե՛ք երեք համեմատություններ, որոնց միջին անդամների ար­տադրյալը 30 է։30/10=3/1

15/5=6/2 30/15=2/1

1. Ո՞ր նյութերն են կոչվում վառելանյութեր: այն նյութը որ վառվելուց անջաթվումե ջերմություն կոչվում վառելանյութ։
2. Թվարկե՛ք պինդ, հեղուկ եւ զազային վառելանյութերի տեսակներ: ածուխ,քարածուխ, 3. Ի՞նչ նյութեր են առաջանում վառելանյութերի այրման հետեւանքով: 4. Ի՞նչ է վառելանյութի ջերմարար ունակությունը: ջերմունակություն, պինդ, հեղուկ կամ գազային վառելիքի լիայրման ժամանակ անջատվող ջերմության քանակը։ Չափվում է ջոուլով կամ կալով։ 5. Ո՞րն է ածխածին պարունակող վառելանյութերի վտանգը բնության համար:

Դասարանական 1

Այրում։ Հրդեհի հանգցնելը

Պատասխանել հարցերին

1Ի՞նչ է այրումը։ Ինչո՞վ է ուղեկցվում այն։այրման ընթասկում առաջանում է լույս և ջերմություն։

2. Որո՞նք են այրման առաջացման պայմանները։ վառվելու ընթասկում պետքե ջերմություն թվթվածիմ։

3. Հրդեհը հանգցնելու ի՞նչ միջոցներ գիտեք։կրակը հագնեցելու համար պետքե ջուր,թթվածինը փակել և կրակ մարեչ

4. Ինչպե՞ս կվարվեք, եթե բնակարանում գազի հոտ զգաք։ես թաց շորով կ փակեյ բերանս և սողալով կացնեյ։

Առաջադրանքներ(տանը)

5)Որքա՞ն է 536-­ի 100 %­ը։536

6) Մի տակառում կա 500 լ խաղողի հյութ, իսկ մյուսում՝ 10 %-ով ավելի։ Քանի՞ լիտր խաղողի հյութ կա երկրորդ տակառում։1)500:10=50 2)500+50=550

7)Ո՞րն է ավելի շատ՝ 900-ի 15 %-ը, թե՞ 800-ի 20 %-ը։

8)Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին. 

ա) 1 մետրի քանի՞ տոկոսն է 1 դեցիմետրը.

բ) 10 տոննայի քանի՞ տոկոսն է 1 ցենտները.

գ) 1 քառակուսի մետրի քանի՞ տոկոսն է 1000 քառակուսի սանտիմետրը։

Լրացուցիչ առաջադրանք

9)Ուսանողի թոշակն ավելացել է 2 անգամ։ Քանի՞ տոկոսով է 

ավելացել թոշակը։