Քիմիական ռեակցիաների հիմնական հատկանիշները

1. Նոր նյութի առաջացում
   • Ռեակցիայի արդյունքում առաջանում է նյութ, որն ունի այլ քիմիական կազմ և հատկություններ, քան սկզբնական նյութերը։
2. Էներգիայի փոխանակում
   • Ռեակցիաների ընթացքում հնարավոր է լինեն ջերմություն, լույս կամ այլ էներգիայի ձևեր։
     • Էքզոթերմ ռեակցիաներ՝ արձակում են ջերմություն։
     • Էնդոթերմ ռեակցիաներ՝ կլանում են ջերմություն։
3. Գույնի փոփոխություն
   • Շատ ռեակցիաների ընթացքում նյութի գույնը փոխվում է՝ ցույց տալով նոր նյութի առաջացումը։
4. Ածխաթթու գազի, ջրի կամ այլ գազերի արտազատում
   • Հաճախ ռեակցիայի ընթացքում արտազատվում է գազ, օրինակ՝ փրփրման տեսքով (CO₂, H₂ և այլն)։
5. Նստվածքի (պրելիպիտատի) առաջացում
   • Որոշ ռեակցիաներում առաջանում է անհալանյութ նյութ՝ պինդ նստվածքի ձևով։
6. Հոտի փոփոխություն կամ առաջացում
   • Որոշ քիմիական ռեակցիաներ ուղեկցվում են հատուկ հոտի առաջացմամբ։
7. Զանգվածի պահպանման օրենքը
   • Քիմիական ռեակցիաներում ընդհանուր զանգվածը մնում է հաստատուն՝ ռեագենտների զանգվածը հավասար է արդյունքի զանգվածին։

Որո՞նք են  առղջ  ապրելակերպի սկզբունքները:

• Որո՞նք են  կյանքի տարրերը` կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը (մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը
• Կենդանի օրգանիզմների հիմնական տարրերը կարելի է դասակարգել ըստ դրանց կիրառական նշանակության և հաճախականության հիման վրա։ Այս տարրերը բաժանվում են երեք հիմնական խմբերի՝ մակրո-, միկրո- և ուլտրատարրեր։
  1. Մակրոտարրեր (հիմնական տարրեր)
  Այս տարրերը մեծ քանակությամբ են ներկայանում օրգանիզմներում ու կենսաբառարանում և կարևոր դեր ունեն կենսագործունեության գործընթացներում:
  Ջուր (H2O)՝ կյանքի հիմնարար բաղադրիչ, հանդիսանում է քիմիական և ֆիզիկական գործընթացների իրականացման հիմնական միջավայր:
• Կենդանի  աշխարհը  քանի՞ <<թագավորության>>  է  բաժանվում
• Կենդանի աշխարհը բաժանվում է 5 հիմնական թագավորության (կարդինալի ոլորտ)՝ ամենից առաջ կյանքի կազմակերպման կարևոր տարրերից՝ ըստ օրգանիզմների կառուցվածքի, սնուցման, բազմացման ու զարգացման առանձնահատկությունների։ Այս 5 թագավորությունները հետևյալն են.
  Բակտերիաներ (Bacteria) — միաբջիջ օրգանիզմներ, որոնք չունեն միջուկ և կոչվում են պրոկարիոտներ:
  Արխեա (Archaea) — միաբջիջ պրոկարիոտներ, որոնք շատ նման են бакտերիաներին, բայց ունեն որոշակի տարրեր, որոնք տարաբերվում են սովորական бакտերիաներից։
• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը,  ինչպիսի՞ կենսաբանորեն  ակտիվ  նյութեր  կան  նրա  բաղադրության  մեջ
• օրգանիզմի կառուցվածքային և գործառնական հիմնական միավորն է, որը կատարում է կյանքի բոլոր կարևոր գործընթացները, այդ թվում՝ սնունդ ստանալը, թթվածնի օգտագործումը, նյութափոխանակությունը, բազմացումը և այլ ֆիզիոլոգիական գործառույթներ։
  Բջիջի բաղադրության մեջ կան բազմաթիվ կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր, որոնք կարևոր դեր են խաղում կյանքի գործընթացներում։ Դրանք ներառում են.
  1. Բիոմոլեկուլներ:
  Բուսական և կենդանական լիպիդներ (ճարպեր)՝ օգտագործվում են էներգիա պահելու և բջջի կառուցվածքի համար (օրինակ՝ բջջի պլազմայի մեմբրաները):
• Ինչպիսի՞  օրգանական  և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում
• Կենդանի օրգանիզմում առկա են տարբեր օրգանական և անօրգանական նյութեր, որոնք կարևոր դեր ունեն օրգանիզմի կառուցվածքում և կենսագործունեության մեջ։ Դրանք կարելի է բաժանել երկու հիմնական խմբերի՝ օրգանական և անօրգանական նյութեր։
  1. Օրգանական նյութեր
  Օրգանական նյութերը հիմնականում պարունակում են ածխածնային (C) կապեր, ինչպիսիք են՝
  Պրոտեիններ (սպիտակուցներ)՝ բիոմոլեկուլներ, որոնք կազմված են ամինաթթուներից և իրականացնում են բազմաթիվ գործառույթներ՝ ծավալից մինչև օրգանիզմի պարբերական գործունեությունը։ Սպիտակուցները կարևոր են բջջի կառուցվածքում, նյութափոխանակությունում (էնզիմներ), հաղորդակցության մեջ (ռեցեպտորներ) և այլ բաներում։
• Ինչու՞  են  գիտնականներն  ասում. «Կյանքը սպիտակուցների  գոյության  ձևն  է…»
• Գիտնականները ասում են, որ «կյանքը սպիտակուցների գոյության ձևն է», քանի որ սպիտակուցները հանդիսանում են կյանքի հիմնական կառուցվածքային և գործառնական միավորները։ Սպիտակուցներն իրականացնում են բազմաթիվ կենսաբառարանական գործառույթներ, որոնք անհրաժեշտ են կյանքի պահպանմանը ու զարգանալուն։ Սա մի քանի պատճառներով է.
  1. Սպիտակուցները՝ կյանքի կառուցվածքային բաղադրիչներ
  Սպիտակուցները հանդիսանում են բջիջների կառուցվածքային բաղադրիչներ։ Դրանք կազմում են բջջային մեմբրաները, օրգանելլների պատերը (օրինակ՝ լիզոսոմներ, ռիբոսոմներ), դրանց մեջ ներգրավված են նաև էնզիմների և մի շարք այլ բաղադրիչներ, որոնք կարևոր են բջջի ներքին կառուցվածքի ու աշխատանքի համար։ Սպիտակուցների շնորհիվ բջիջները կարող են պահպանել իրենց ձևը և արդյունավետ գործել։
• Որո՞նք  են  սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների  գործառույթները  կենդանի  օրգանիզմում
• Որո՞նք են  առղջ  ապրելակերպի սկզբունքները:

• Որո՞նք են  կյանքի տարրերը` կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը (մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը
• Սրանք այն տարրերն են, որոնք կազմում են կենսաբանական օրգանիզմների մազամուղ տարրերի 98%-ը։ Դրանք անհրաժեշտ են օրգանիզմի նորմալ կենսագործունեության համար։ Մակրոտարրեր են՝
  Օքսիգեն (O)
  Ջրածին (H)
  Քառը (C)
  Ազոտ (N)
  Կալցիում (Ca)
  Ֆոսֆոր (P)
  Կալիում (K)
  Ցինկ (S)
  Միկրոտարրեր
  Միկրոտարրերը կազմում են օրգանիզմի զանգվածի 1%-ից պակաս, բայց դրանք նույնպես կենսական կարևորություն ունեն։ Դրանք հաճախ ներգրավված են ֆերմենտային և մետաբոլիկ գործընթացներում։ Միկրոտարրեր են՝
  Արծաթ (Fe)
  Մանգան (Mn)
  Բոր (B)
  Կոպեր (Cu)
  Մոլիբդեն (Mo)
  Յոդ (I)
• Կենդանի  աշխարհը  քանի՞ <<թագավորության>>  է  բաժանվում
• թագավորությունների 5 հիմնական խմբի՝ Քինգդոմներ:
  Բակտերիաներ (Bacteria)
  Ներկայացնում են միկրոօրգանիզմներ՝ մեկ բջիջով, որոնք լայնորեն տարածված են բնության մեջ։
  Արխեա (Archaea)
  Տարբերություն են ունենալու սովորական բակտերիաներից՝ հիմնականում իրենց պայմաններով տաք աղբյուրներում կամ աղի ջրերում։ Սրանք ևս մեկ բջիջով օրգանիզմներ են։
  Պրոտիստներ (Protista)
  Մեկ բջիջով օրգանիզմներ, որոնք կարող են լինել ինչպես պրոտոզոներ (բջջային կենդանիներ), այնպես էլ ալգեր (բուսական օրգանիզմներ)։ Պրոտիստները ավելի բարդ կառուցվածքով օրգանիզմներ են, քան բակտերիաներն ու արխեաները։
  Բույսեր (Plantae)
  Բազմաբջիջ օրգանիզմներ, որոնք արտադրում են իրենց սնունդ լուսահեղուկ պրոցեսի (ֆոտոսինթեզ) միջոցով։ Բույսերը հիմնականում կանաչ են և ունեն տերևներ, որոնք գործում են լուսահեղուկի համար։
  Կենդանիներ (Animalia)
  Բազմաբջիջ օրգանիզմներ, որոնք չունեն կայուն մշակած և ինքնաբավ արտադրություն, սնվում են ուրիշ բույսերով կամ կենդանի օրգանիզմներով։ Նրանք ունեն նյարդաբառարաններ ու շարժման ունակություն։
  Այս հիմնական քինգդոմները ներառում են կյանքի բոլոր տարբեր տեսակները՝ կախված նրանց առանձնահատկություններից և կառուցվածքից:
• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը,  ինչպիսի՞ կենսաբանորեն  ակտիվ  նյութեր  կան  նրա  բաղադրության  մեջ
• նորմալ կենսագործունեության համար։ Դրանք են՝
  Պրոտեիններ (Proteins)
  Պրոտեինները կենսաբանական օրգանիզմներում կարևոր դեր ունեն՝ կազմելով բջջի կառուցվածքը (կառուցվածքային պրոտեիններ), մասնակցելով ֆերմենտային գործողություններին (ֆերմենտներ), հաղորդակցելով սիգնալներով (հորմոններ) և այլն։
  Ջրածին (Water)
  Ջուրը բջջի կազմի հիմնական մասը է, և այն կատարում է մի շարք կենսաբառարանական գործառույթներ՝ նյարդաբառարանների տեղափոխում, նյութափոխանակության կարգավորում, ջերմաստիճանի պահպանություն և այլ։
• Ինչպիսի՞  օրգանական  և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում
• Օրգանական նյութեր
  Օրգանական նյութերն այն նյութերն են, որոնք պարունակում են Carbon (C), սովորաբար կարդացած «կարբոնային» մոլեկուլներ։ Դրանք անփոխարինելի են կյանքի գործընթացների համար։ Որպես գլխավոր օրգանական նյութեր՝ բացվում են.
  Պրոտեիններ
  Պրոտեինները կազմված են ամինաթթուներից՝ կապված պեպտիդային կապերով։ Դրանք մասնակցում են բջջի կառուցվածքի ձևավորման, ֆերմենտների աշխատանքի, հորմոնների արտադրության և այլ գործընթացների։
  Օրինակ՝ հեմոգլոբին, իմունոգլոբուլիններ (անդամաչափ հաբ), էնզիմներ։
• Ինչու՞  են  գիտնականներն  ասում. «Կյանքը սպիտակուցների  գոյության  ձևն  է…»
• սպիտակուցները (պրոտեինները) ունեն կենսաբառարանական գործընթացների համար կենսական կարևորություն, և նրանք փաստորեն կազմում են կյանքի բոլոր օրգանիզմների հիմնական բաղադրիչներից մեկը։ Այս արտահայտությունը վերաբերում է նրան, որ սպիտակուցները կատարում են բազմաթիվ կարևոր գործառույթներ, որոնք առանց դրանց իրականացման ոչ մի օրգանիզմ չի կարող գոյատևել։
  Սպիտակուցները՝ որպես մեծ, բարդ մոլեկուլներ, կազմում են բջիջների կառուցվածքի հիմնական մասը, մասնակցում են նյութափոխանակությանը, ազդում են բջջային հաղորդակցությանը և են կենսաբառարանական գործառույթների առանցքային տարրեր։ Սպիտակուցները ստեղծվում են ամինաթթուներից և ունեն յուրահատուկ կառուցվածք՝ ըստ իրենց ֆունկցիաների։
  Ներկայացնում եմ հիմնական պատճառները, թե ինչու են սպիտակուցները կարևոր կյանքի համար.
  Կառուցվածքային դերը
  Սպիտակուցները կազմում են բջջի կարևոր կառուցվածքային տարրերը։ Դրանք կազմում են բջջի պատեր (կոլագեն), հյուսվածքներ (էլաստին), մկաններ (միոզին, ակտին) և այլն։
• Որո՞նք  են  սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների  գործառույթները  կենդանի  օրգանիզմում
• կարևոր գործառույթներ կենդանի օրգանիզմներում։ Դրանք բոլորն անհրաժեշտ են օրգանիզմի բնականոն գործունեության համար՝ մասնակցելով տարբեր կենսաբառարանական գործընթացներին։ Եկեք մանրամասն նկարագրենք դրանց գործառույթները։
  1. Սպիտակուցներ (Proteins)
  Սպիտակուցները կենսաբառարանական պրոցեսների համար կենսական նշանակություն ունեն և կատարում են մի շարք կարևոր դերեր՝
  Կառուցվածքային գործառույթ՝ Սպիտակուցները կազմում են բջիջների, հյուսվածքների և օրգանների կառուցվածքը։ Օրինակ՝ կոլագենը կազմում է կապող հյուսվածքները, մկանային սպիտակուցները (միոզին և ակտին) ձևավորում են մկանները։
• Որո՞նք են  առղջ  ապրելակերպի սկզբունքները:

Թեմատիկ հարցեր.

.Ինչպե՞ս  են  դասակարգվում  նյութերն  ըստ  բաղադրության

Նյութերն ըստ բաղադրության կարելի է դասակարգել մի քանի հիմնական կատեգորիաներով. Դրանք ներառում են պարզ նյութեր, բարդ նյութեր և խառնուրդներ:

Պարզ նյութեր
Պարզ նյութերը բաղկացած են միայն մեկ տեսակի ատոմներից կամ մոլեկուլներից: Այս նյութերը չպատրաստվում են այլ նյութերից, ուստի նրանք չեն կարելի բաժանել ավելի պարզ բաղադրիչների:

Զանգվածային կամ տարրեր: Միակ ատոմներից բաղկացած նյութեր (օրինակ՝ թթվածին O₂, երկաթ Fe):
Մոլեկուլներ: Միավորված ատոմների խմբեր (օրինակ՝ ջուր H₂O, ածխաթթու CO₂):
Բարդ նյութեր
Բարդ նյութերը կազմված են երկու կամ ավելի տարրերից, որոնք կապված են քիմիական կապերով: Բարդ նյութերը չեն կարող նորից բաժանվել պարզ նյութերի, առանց քիմիական արձագանքների.

Միացություններ: Նյութեր, որոնք կազմված են երկու կամ ավելի տարրերից (օրինակ՝ սոդա NaCl, ածխաթթու CO₂):

.Ինչպե՞ս  են  դասակարգվում  նյութերն  ըստ  ծագումնաբանության

Նյութերը ըստ ծագումնաբանության դասակարգվում են երեք հիմնական խմբերի՝ բնական, արհեստական և սինթետիկ նյութեր:

Բնական նյութեր
Բնական նյութերը գոյություն ունեն բնության մեջ և չեն պահանջում մարդկային միջամտություն իրենց գոյացման համար: Դրանք հայտնաբերվում են բնության մեջ և օգտագործվում են, հիմնականում՝ բնական վիճակում կամ հետագա մշակմամբ:

Օրգանական բնական նյութեր՝ կենդանի օրգանիզմների կողմից ստեղծված նյութեր (օրինակ՝ բուսական յուղեր, կենդանական մթերքներ, հյուսվածքներ):
Հանածոներ և հանքանյութեր՝ բնական ճանապարհով առաջացած և հողի տակ գտնվող նյութեր (օրինակ՝ քարեր, մետաղներ, ածխածին, նավթ):
Բուսական ու կենդանական նյութեր՝ բնական աղբյուրներից ստացված նյութեր (օրինակ՝ բամբուկ, քաշ, գորգեր):
Արհեստական նյութեր
Արհեստական նյութերը ստեղծվում են մարդու կողմից՝ օգտագործելով բնական նյութերը կամ դրանք փոխելով՝ ստանալով նոր նյութեր: Այս նյութերը մշակվում են տարբեր տեխնոլոգիաներով, սակայն իրենց աղբյուրները բնական են:

.Անօրգանական  նյութերի  ինչպիսի՞ օրինակներ  գիտեք, գրեք  նյութերի բանաձևերը  և անվանեք:

Անօրգանական նյութերը այն նյութերն են, որոնք չեն պարունակում ածխածնի (կամ պարունակում են այն միայն որպես մի մաս՝ առանց կապվելու հիդրոգենի հետ), և որոնք սովորաբար չեն հանդիսանում կենդանի օրգանիզմների բաղադրիչներ: Դրանց մեջ կարելի է հանդիպել տարբեր տարրեր և միացություններ, որոնք ունեն բազմաթիվ կարևոր օգտագործումներ:

Ահա անօրգանական նյութերի որոշ օրինակներ՝ նրանց բանաձևերով ու անուններով.

1. Ջուր
   • Բանաձև: H₂O
   • Անուն: Ջուր
   • Ջուրը կյանքի համար անհրաժեշտ նյութ է և գոյություն ունի բնության մեջ տարբեր վիճակներում (ուղղակի կամ գոլորշի).
2. Ածխաթթու գազ
   • Բանաձև: CO₂
   • Անուն: Ածխաթթու գազ
   • Այս գազը գոյություն ունի բնության մեջ և տարածված է մթնոլորտում: Այն արտադրվում է բույսերի շնչառությունից և վառելիքի այրումից:
3. Ամոնիակ
   • Բանաձև: NH₃
   • Անուն: Ամոնիակ
   • Ամոնիակը օգտագործվում է պարարտանյութերի արտադրությունում և որպես օրգանական կամ անօրգանական միացությունների սինթեզում:
4. Ածխածնի մոնօքսիդ
   • Բանաձև: CO
   • Անուն: Ածխածնի մոնօքսիդ
   • Դա թունավոր գազ է, որը առաջանում է անբավարար վառելիքի այրումից:
5. Նատրիումի խլորիդ
   • Բանաձև: NaCl
   • Անուն: Նատրիումի խլորիդ (կամ աղ)
   • Այս նյութը սովորաբար օգտագործվում է սննդի մեջ՝ որպես համեմունք, և նաև կոսմետիկ և բժշկական արդյունաբերություններում:
6. Կալցիումի կարբոնատ
   • Բանաձև: CaCO₃
   • Անուն: Կալցիումի կարբոնատ
   • Կալցիումի կարբոնատը օգտագործվում է շինարարական նյութերում (մարմիների և պատերի համար), ինչպես նաև պատրաստվում է կրաքարից:
7. Քվարց
   • Բանաձև: SiO₂
   • Անուն: Քվարց
   • Քվարցը ծառայում է որպես հանքանյութ, և այն լայնորեն կիրառվում է էլեկտրոնիկայում, ապակու արտադրության մեջ:
8. Սուլֆուրի դյուդրիդ
   • Բանաձև: SO₂
   • Անուն: Սուլֆուրի դյուդրիդ
   • Սուլֆուրի դյուդրիդը տոքսիկ գազ է, որն արտադրվում է վառելիքի այրման արդյունքում:

.Օրգանական  նյութերի  ինչպիսի՞  օրինակներ  գիտեք, գրեք  նյութերի բանաձևերը  և անվանեք

Օրգանական նյութերը այն նյութերն են, որոնք հիմնականում պարունակում են ածխածնի (C) ատոմներ և սովորաբար միավորվում են հիդրոգենի (H) ատոմների հետ՝ ձևավորելով մոլեկուլներ, որոնք կարող են նաև պարունակել թթվածին (O), ազոտ (N), սուլֆուր (S), ֆոսֆոր (P) և այլ տարրեր։ Օրգանական նյութերը հիմնականում կապված են կենդանի օրգանիզմների և կենսաբառարանական պրոցեսների հետ, սակայն դրանց մեծ մասը սինթեզվում է նաև լաբորատոր պայմաններում:

Ահա օրգանական նյութերի որոշ օրինակներ՝ նրանց բանաձևերով ու անուններով:

1. Մեթան
   • Բանաձև: CH₄
   • Անուն: Մեթան
   • Մեթանը պարզ օրգանական միացություն է, որը գազային վիճակում գոյություն ունի: Այն հանդիսանում է բնական գազի հիմնական բաղադրիչը:
2. Զատիկաթթու
   • Բանաձև: C₂H₄O₂
   • Անուն: Զատիկաթթու
   • Զատիկաթթուն (էթանոիկ թթու) հայտնի է որպես էթանոլի սուր համը կամ քացախ: Այն ունի սննդամթերքի մեջ կիրառություն և նաև արդյունաբերությունում:
3. Էթանոլ (Ալկոհոլ)
   • Բանաձև: C₂H₅OH
   • Անուն: Էթանոլ
   • Էթանոլը կամ ալկոհոլը օգտագործվում է խմիչքներում, դեղամիջոցներում, ինչպես նաև որպես լուծիչ տարբեր արդյունաբերություններում:
4. Գլուկոզա
   • Բանաձև: C₆H₁₂O₆
   • Անուն: Գլուկոզա
   • Գլուկոզան շաքար է, որն օգտագործվում է օրգանիզմի էներգիայի աղբյուրի որպես հիմնական սննդանյութ:
5. Բենզոլ
   • Բանաձև: C₆H₆
   • Անուն: Բենզոլ
   • Բենզոլը առանց գույնի ուխտված հեղուկ է, որը օգտագործվում է որպես լուծիչ և քիմիական արդյունաբերության մեջ:
6. Ացետիլեն
   • Բանաձև: C₂H₂
   • Անուն: Ացետիլեն
   • Ացետիլենը գազային օրգանական նյութ է, որը լայնորեն օգտագործվում է տարբեր արդյունաբերություններում, այդ թվում՝ Welding գործընթացում:
7. Ֆորմալդեհիդ
   • Բանաձև: CH₂O
   • Անուն: Ֆորմալդեհիդ
   • Ֆորմալդեհիդը քիմիական նյութ է, որը լայնորեն օգտագործվում է պլաստմասսաների, ծավալավոր շինանյութերի և որպես կոնսերվանտ:
8. Սուկրալոզա (շաքար)
   • Բանաձև: C₁₂H₂₂O₁₁
   • Անուն: Սուկրալոզա
   • Սուկրալոզան օրգանական նյութ է, որը հաճախ հանդիպում է որպես բնական շաքար կամ այդպես կոչված «աղանդների շաքար».
9. Պոլիպրոպիլեն (Պլաստիկ)
   • Բանաձև: (C₃H₆)ₙ
   • Անուն: Պոլիպրոպիլեն
   • Պոլիպրոպիլենը սինթետիկ պոլիմեր է, որը լայնորեն օգտագործվում է պլաստիկե արտադրանքների համար՝ տոպրակներ, տարաներ, փաթեթավորման նյութեր:
10. Պոլիեսթեր
    • Բանաձև: (C₈H₆O₄)n
    • Անուն: Պոլիեսթեր
    • Պոլիեսթերը բազմաբնույթ օրգանական միացություններ են, որոնք օգտագործվում են տեքստիլ և այլ արտադրական ոլորտներում՝ որպես պարագաների մասեր:

Ո՞ր  նյութերն  են  ավելի  շատ, օրգանականը, թե՞ անօրգանականը, պատասխանը հիմնավորեք:

Բոլորովին համեմատել օրգանական և անօրգանական նյութերի քանակները շատ դժվար է, քանի որ դրանց թվային հարաբերությունները տարբեր են կախված բնագավառներից և օգտագործման ոլորտներից: Այնուամենայնիվ, կարելի է ասել, որ օրգանական նյութերն ավելի շատ են, և այս իրողությունը կարելի է հիմնավորել մի քանի հիմնական պատճառներով.

1. Կենդանի օրգանիզմներ՝ օրգանական նյութերի մեծ քանակի աղբյուր
Օրգանական նյութերի մեծ մասը գոյանում է կենդանի օրգանիզմների նյութափոխանակության գործընթացներում, որոնք կատարում են բարդ օրգանական միացությունների սինթեզ: Օրգանիզմները պարունակում են բարդ օրգանական միացություններ՝ սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր և այլն, որոնք կազմում են օրգանական նյութերի հիմնական մասը:

Օրգանիզմների մարմիններում բազմաթիվ օրգանական նյութեր պետք է գոյություն ունենան՝ սկսած պարզ շաքարներից (օրինակ՝ գլուկոզա) մինչև բարդ պրոտեիններ և լիպիդներ: Այս նյութերը կենդանի օրգանիզմների հիմնական բաղադրիչներն են, որոնք բնության մեջ անչափ մեծ քանակությամբ տարածված են:

2. Օրգանական քիմիայի բազմազանությունը
Օրգանական քիմիան ուսումնասիրում է ածխածնի պարունակող միացությունները, որոնք կարող են խառնվել այլ տարրերի (հիդրոգեն, թթվածին, ազոտ և այլն) հետ, ստեղծելով հսկայական բազմազանություն: Սա նշանակում է, որ բազմաթիվ տարբեր միացություններ, ինչպիսիք են պոլիմերները, միացությունները, ազոտային, ածխաջրածնային կամ օքսիդային միացություններն, դրանց բոլոր տեսակները ունեն միլիարդավոր տարբերակներ:

Օրգանական միացությունները բազմաթիվ գործառույթներ են կատարում՝ դրանք գտնվում են ամեն տեղ՝ սննդի մեջ, դեղամիջոցներում, տեխնոլոգիաներում և այլն:

3. Սինթետիկ օրգանական նյութերը
Անօրգանական նյութերը կարող են որոշակիորեն սահմանափակվել այն տարրերի և միացությունների բազմազանությամբ, որոնք դրանք պարունակում են: Օրգանական նյութերը, սակայն, սովորաբար ավելի մեծ ընտրություն ունեն, հատկապես մարդկային գործունեության պատճառով: Դրա օրինակն են սինթետիկ օրգանական պոլիմերները (ինչպիսիք են պլաստիկները), որոնք այժմ անչափ տարածված են արդյունաբերության մեջ՝ սկսած բժշկության սարքերից մինչև կառուցվածքային նյութեր:

Հաշվարկային֊  լաբորատոր  փորձեր` <<Անօրգանական շղթաներ>>

• Մետաղ—>հիմնային օքսիդ—>հիմք—>աղ  Mg→ MgO →Mg(OH)₂→  MgCl₂

Հաշվեք  քանի՞գրամ  աղ  MgCl₂  կստացվի, եթե  այրել  ենք  a  գրամ մագնեզիում:

• Ոչմետաղ→ թթվային  օքսիդ→ թթու→ աղ P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄

Հաշվեք  քանի՞ գրամ  աղ`Na₃PO₄ կստացվի, եթե այրել են  b  գրամ ֆոսֆոր:

Առաջադրանք. Գրեք   անօրգանական  շղթաների  ռեակցիաների  հավասարումները, հավասարեցրեք, նշեք  ռեակցիայի  տեսակը, կատարեք  հաշվարկը:

Օքսիդներ դասակարգումը, ստացումը, հատկությունները

Առաջադրանքներ. հետևյալ օքսիդները՝ K₂O, SO₂, N₂O₃, CaO, P₂O₅, Al₂O₃, FeO, SO₃, N₂O₅, ZnO,    

                                   CO,  N₂O,  BaO,  CO₂,  SiO₂,  MgO,  Na₂O,  Fe₂O₃,  Mn₂O₇

1. Դասակարգեք  հիմնային, թթվային, երկդիմի, անտարբեր  օքսիդների:Օքսիդները այն քիմիական միացություններն են, որոնք բաղկացած են երկուսից՝ թթվածնից և մեկ այլ տարրից։ Հիմնային, թթվային, երկդիմի և անտարբեր օքսիդները դասակարգվում են ըստ իրենց հատկությունների և նրանց արձագանքների բնույթից:
   
   1. Հիմնային օքսիդներ (Basic Oxides)
   Հիմնային օքսիդները այն օքսիդներն են, որոնք արձագանքում են թթուների հետ, և սովորաբար առաջացնում են աղեր և ջուր։ Այս օքսիդները հիմնականում մետաղներից են կազմված և որոշ դեպքերում լուծվում են ջրի մեջ, ձևավորելով հիմքեր։
   
   Օրինակներ:
   Նատրիումի օքսիդ (Na₂O):
   Հիմնական հատկություն՝ արձագանքում է ջրի հետ՝ կազմելով նատրիումի հիդրօքսիդ (NaOH):
   Կալցիումի օքսիդ (CaO):
   Հիմնական հատկություն՝ արձագանքում է ջրի հետ՝ կազմելով կալցիումի հիդրօքսիդ (Ca(OH)₂):
   Մագնեզիումի օքսիդ (MgO):
   Հիմնական հատկություն՝ լուծվում է ջրի մեջ՝ կազմելով մագնեզիումի հիդրօքսիդ (Mg(OH)₂):
   2. Թթվային օքսիդներ (Acidic Oxides)
   Թթվային օքսիդները այն օքսիդներն են, որոնք արձագանքում են ջրի հետ և ձևավորում են թթուներ, կամ արձագանքում են հիմքերի հետ՝ կազմելով աղեր։ Այս օքսիդները հիմնականում բաղկացած են ոչ մետաղներից։
   
   Օրինակներ:
   Ածխաթթվի օքսիդ (CO₂):
   Հանդիպում է ջրի հետ՝ կազմելով ածխաթթու (H₂CO₃), որը թթու է։
   Թթվածնի քլորիդ (SO₂):
   Արձագանքում է ջրի հետ՝ ձևավորելով հալեցնող թթու (H₂SO₃), որը թթու է։
   Նիտրոսի քլորիդ (NO₂):
   Արձագանքում է ջրի հետ՝ ստեղծելով նիտրաթթու (HNO₃), որը թթու է։
2. որոշեք տարրերի ատոմների  օքսիդացման  աստիճանները:Տարրերի ատոմների օքսիդացման աստիճանը ցույց է տալիս, թե որքանով է մի տարրի ատոմը կորցրել կամ ստացել էլեկտրոններ՝ մոլեկուլում կամ միացումներում: Օքսիդացման աստիճանը որոշվում է որոշակի կանոններով, որոնք կիրառվում են քիմիական միացությունների և դրանց տարրերի համար:
   Օքսիդացման աստիճանները որոշելու համար պետք է հետևել որոշ կանոններին:
   Օքսիդացման աստիճանների որոշման հիմնական կանոնները.
   Ատոմի օքսիդացման աստիճանը՝ մաքուր տարրերում
   Մաքուր տարրի օքսիդացման աստիճանը միշտ 0 է:Օրինակ՝ Fe (Fe ատոմը մաքուր վիճակում)՝ օքսիդացման աստիճան = 0:
   Օրինակ՝ O₂ (օքսիգեն մոլեկուլ)՝ օքսիդացման աստիճան = 0:
   Օքսիգենի (O) օքսիդացման աստիճանը
   Հաճախակի Օքսիգենը ունի օքսիդացման աստիճան -2, բացառությամբ որոշ միացությունների, օրինակ՝ օքսիդների որոշ տեսակներում, ինչպիսիք են պերօքսիդները:Օրինակ՝ H₂O (ջուր)՝ O-ի օքսիդացման աստիճան = -2
   Օրինակ՝ H₂O₂ (հիդրոժեն պերօքսիդ)՝ O-ի օքսիդացման աստիճան = -1 (պերօքսիդում):
3. գրեք բոլոր օքսիդներին համապատասխանող կամ հիմքերի կամ  թթուների բանաձևերը  և որոշեք  ատոմների  օքսիդացման  աստիճանները;Որպեսզի օքսիդներին համապատասխանող հիմնային կամ թթվային միացությունների բանաձևերը և ատոմների օքսիդացման աստիճանները պարզենք, պետք է դիտարկենք մի քանի տարածված օքսիդներ և դրանց հետ կապված օքսիդացման աստիճանները:
   1. Նատրիումի օքսիդ (Na₂O)
   Բանաձև: Na₂O
   Հիմք (հիմնային օքսիդ):
   Նատրիումի օքսիդը լուծվում է ջրի մեջ՝ կազմելով նատրիումի հիդրօքսիդ (NaOH):
   Na₂O + H₂O → 2NaOH
   Օքսիդացման աստիճաններ:
   Na (Նատրիում): +1
   O (Օքսիգեն): -2
   
   2. Կալցիումի օքսիդ (CaO)
   Բանաձև: CaO
   Հիմք (հիմնային օքսիդ):
   Կալցիումի օքսիդը լուծվում է ջրում՝ կազմելով կալցիումի հիդրօքսիդ (Ca(OH)₂):
   CaO + H₂O → Ca(OH)₂
   Օքսիդացման աստիճաններ:
   Ca (Կալցիում): +2
   O (Օքսիգեն): -2
4. գրեք այս օքսիդների հնարավոր փոխազդեցության  ռեակցիաների  հավասարումները ջրի, թթուների, հիմքերի հետ: 

Օքսիդները կարող են տարբեր կերպ փոխազդել ջրի, թթուների և հիմքերի հետ: Օրինակներ.

1. Ջրի հետ փոխազդեցություն

Օքսիդների որոշ տեսակներ ջրի հետ փոխազդելիս առաջացնում են համապատասխան հիմքեր կամ թթուներ:

• Համեմատություն՝ ջրի հետ:
  • Ալկալիական թթվեր (Alkali oxides), օրինակ՝ նատրիումի օքսիդ (Na₂O):Na2O+H2O→2NaOH\text{Na}_2\text{O} + \text{H}_2\text{O} \rightarrow 2\text{NaOH}Na2​O+H2​O→2NaOH(Նատրիումի հիդրօքսիդ՝ NaOH)
  • Ալկալիական երկրաչափերի օքսիդներ (Alkaline earth oxides), օրինակ՝ կալցիումի օքսիդ (CaO):CaO+H2O→Ca(OH)2\text{CaO} + \text{H}_2\text{O} \rightarrow \text{Ca(OH)}_2CaO+H2​O→Ca(OH)2​(Կալցիումի հիդրօքսիդ՝ Ca(OH)₂)
  • Թթվային օքսիդներ (օրինակ՝ ածխածնի օքսիդ, CO₂):CO2+H2O→H2CO3\text{CO}_2 + \text{H}_2\text{O} \rightarrow \text{H}_2\text{CO}_3CO2​+H2​O→H2​CO3​(Կարբոնաթթու՝ H₂CO₃)
  • Նիտրոգենային օքսիդներ (օրինակ՝ ազոտի օքսիդ, NO₂):NO2+H2O→HNO3+HNO2\text{NO}_2 + \text{H}_2\text{O} \rightarrow \text{HNO}_3 + \text{HNO}_2NO2​+H2​O→HNO3​+HNO2​(Նիտրիկ թթու՝ HNO₃ և նիտրոզի թթու՝ HNO₂)

2. Թթուների հետ փոխազդեցություն

Բազմաթիվ օքսիդներ կարող են փոխազդել թթուների հետ՝ ստեղծելով աղեր:

• Նատրիումի օքսիդ (Na₂O) + Հիդրոհլորիկ թթու (HCl):Na2O+2HCl→2NaCl+H2O\text{Na}_2\text{O} + 2\text{HCl} \rightarrow 2\text{NaCl} + \text{H}_2\text{O}Na2​O+2HCl→2NaCl+H2​O(Նատրիումի խլորիդ՝ NaCl)
• Կալցիումի օքսիդ (CaO) + Սուլֆուրական թթու (H₂SO₄):CaO+H2SO4→CaSO4+H2O\text{CaO} + \text{H}_2\text{SO}_4 \rightarrow \text{CaSO}_4 + \text{H}_2\text{O}CaO+H2​SO4​→CaSO4​+H2​O(Կալցիումի սուլֆատ՝ CaSO₄)

3. Հիմքերի հետ փոխազդեցություն

Օքսիդները կարող են փոխազդել հիմքերի հետ՝ առաջացնելով աղեր:

• Նատրիումի օքսիդ (Na₂O) + Նատրիումի հիդրօքսիդ (NaOH):Na2O+NaOH→2Na2O\text{Na}_2\text{O} + \text{NaOH} \rightarrow 2\text{Na}_2\text{O}