1941թ. հունիսի 22-ին Գերմանիան հարձակվեց ԽՍՀՄ-ի վրա։ Սկսվեց խորհրդային ժողովուրդների Հայրենական մեծ պատերազմը։ Գերմանիայի հարձակումը տեղի ունեցավ առանց հայտարարության, բայց ոչ հանկարծակի, քանի որ ԽՍՀՄ-ն իմացվել էր հնարավոր հարձակման մասին։ Պետք է նշվի Ի.Ստալինն էր գլխավորում խորհրդային պետությունը երկրի ծանր ու պատասխանատու ժամանակաշրջանում։ 

Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել է 600 հազար հայ, որոնցից 300 հազարը եղել է Խորհրդային Հայաստանից, իսկ մնացած 200 հազարը` Խորհրդային Միության այլ հանրապետություններից: 200 հազար հայ ընկել է ռազմի դաշտում: Շուրջ 70 հազար հայ պարգևատրվել է մարտական շքանշաններով ու մեդալներով: Խորհրդային Միության հերոսի բարձր կոչմանն է արժանացել 103 հայ: 27 հայ զինվորական դարձել է փառքի շքանշանի լրիվ ասպետ: Հայ ժողովուրդը Հայրենական մեծ պատերազմին տվել է նաև 64 գեներալ, 5 մարշալ: 5 մարշալները՝ Հովհաննես Բաղրամյան, Համազասպ Բաբաջանյան, Արմենակ Խանփերյանց,Արմենակ Խանփերյանց/Սերգեյ Խուդյակով/, Հովհաննես Իսակով։

Թեմա 1. Հայկական լեռնաշխարհը

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Ասիայի արևմտյան հատվածում՝ Փոքր Ասիայի, Իրանի և Միջագետքի միջև։ Այն բաղկացած է բարձր սարահարթերից, լեռներից, գետահովիտներից ու լճերից (Սևան, Վան, Ուրմիա):

Այստեղ ձևավորվեցին հնագույն քաղաքակրթություններ, օրինակ՝ Վանի թագավորությունը (Ուրարտու) և Միտաննին։ Բնական հարստությունները՝ մետաղներ, բերրի հողեր ու ջրառատ գետեր (Եփրատ, Տիգրիս, Արածանի), նպաստեցին կայուն բնակավայրերի ու պետությունների ստեղծմանը։

Թեմա 2. Վանի Աշխարհակալ տերությունը. Արգիշտի I. Սարդուրի II

Վանի թագավորությունը (Ուրարտու) Ք.ա. 9-6-րդ դարերում հզոր պետություն էր՝ կենտրոնով Տուշպայում (ներկայիս Վան քաղաք):

• Արգիշտի I (Ք.ա. 785-753 թթ.)՝ Վանի թագավորության ամենանշանավոր արքաներից էր։ Նա հիմնում է Էրեբունի (Երևան) և Արգիշտիխինիլի քաղաքները՝ ամրացնելով երկրի տնտեսական և ռազմական հզորությունը։

• Սարդուրի II (Ք.ա. 753-735 թթ.)՝ շարունակեց հոր գործը՝ ընդլայնելով տարածքները դեպի արևմուտք և հյուսիս։ Նա հայտնի էր իր ամրաշինական աշխատանքներով, ինչպես նաև դիվանագիտական հարաբերություններով։

Թեմա 3. Հայկազուն Երվանդականների թագավորությունը (Ք. ա. 7-6-րդ դդ.)

Այս դարաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհում հաստատվեց Երվանդականների արքայատունը։

• Պարույր Նահապետը համարվում է առաջին հայոց թագավորը, ով ըստ ավանդության՝ օգնեց Ասորեստանի դեմ ապստամբած Մարերին։ Նա հիմք դրեց Հայկազունների հարստությանը։

• Երվանդ I Սակավակյաց՝ նահապետական իշխան, ով ամրապնդեց երկրի սահմանները՝ չնայած մարերի գերիշխանությանը։

• Տիգրան I Երվանդյան՝ հզոր արքա, ով վարեց ակտիվ արտաքին քաղաքականություն՝ դառնալով Մարաստանի դաշնակիցը։

Թեմա 4. Մեծ Հայքի Արտաշեսյան թագավորությունը՝ Արտաշես I

Ք.ա. 189 թ. Արտաշես I-ը հիմնեց նոր դինաստիա և դարձավ Մեծ Հայքի առաջին թագավորը՝ Արտաշեսյան հարստությունից։

• Նա վերամիավորեց հայկական տարածքները և կառուցեց Արտաշատ մայրաքաղաքը, որն անվանեցին “Հայկական Կարթագեն”:

• Արտաշեսը բարեփոխումներ իրականացրեց՝ կարգավորելով հողային սեփականությունը, հիմնելով նոր քաղաքներ և ամրոցներ։

• Նրա օրոք ձևավորվեց Մեծ Հայք հասկացությունը՝ 15 վարչական գավառներով։

Թեմա 5. Հայաստանը՝ Աշխարհակալ տերություն: Տիգրան II Մեծ

Տիգրան II Մեծ (Ք.ա. 95-55 թթ.)՝ Արտաշեսյան արքայատան ամենահզոր թագավորը, վերածեց Հայաստանը տարածաշրջանային գերտերության։

• Նա նվաճեց Պարթևստանը, Սիրիան, Փյունիկիան և Կապադովկիան, միավորելով մեծ տարածքներ՝ ստեղծելով Հայկական կայսրություն։

• Տիգրան Մեծը կառուցեց Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը, որը դարձավ ժամանակի մեծագույն կենտրոններից մեկը՝ մշակութային և