Հայաստանի կարմիր գրքում (Կարմիր գրքույկ) ներկայացված են այն կենդանիները և բույսերը, որոնք վտանգված են և ունեն պահպանման հատուկ առաջնահերթություն։ Ներկայումս Կարմիր գրքում ընդգրկված են բազմաթիվ տեսակներ, որոնք բաժանված են ըստ իրենց պահպանության կարգավիճակի։ Այս գրքում ներկայացված են նաև այն տեսակները, որոնք հնարավոր է արդեն վերացել են Հայաստանի տարածքում։
Կենդանիներ
Հայաստանի կարմիր գրքում գրանցված կենդանիներից մի քանիսը՝
Արծիվ (Aquila rapax)
Արծիվը հազվագյուտ և պահպանման կարիք ունեցող թռչուն է, որը բնակվում է բարձր լեռնային շրջաններում։
Պետաս (Capra aegagrus)
Սևապատիտ այծը կամ պետասը խոշոր կաթնասուն է, որը հանդիպում է Հայաստանի բարձր լեռներում։
Սավաննայի ընձուղտ (Cervus elaphus)
Այս տեսակը, որն հաճախ հանդիպում է Հայաստանի անտառային և լեռնային տարածքներում, գտնվում է պահպանման վտանգի տակ։
Սապլոդուղ (Testudo graeca)
Սա Հայաստանում հանդիպող հազվագյուտ լապտափակ ճարպնաբազեն է, որը համարվում է խիստ վտանգված։
Թիթեռներ
Օրինակ՝ Argynnis paphia տեսակի թիթեռը, որն հանդիպում է լեռնային և խոտածածկ տարածքներում։
Բույսեր
Հայաստանի կարմիր գրքում գրանցված բույսերից մի քանիսը՝
Շահաթու (Tulipa armena)
Հայկական այս թուլիզն է հազվագյուտ, որի գեղեցիկ ծաղիկները երբեմն կարելի է գտնել միայն լեռնային վայրերում։
Հայկական ոսկրաչափ (Crocus armeniacus)
Սա հազվագյուտ բույս է, որն առաջացնում է գեղեցիկ մանուշակագույն ծաղիկներ և հանդիպում է հատկապես Հայաստանի բարձր լեռներում։
Բալկանյան ավոկադո (Astragalus armeniacus)
Սա մի բույս է, որը բնորոշ է Հայաստանի և հարևան տարածաշրջանների լեռնային տարածքներին։
Եղեգի բույս (Salix alba)
Այս բույսը հազվագյուտ տեսակ է, որն աճում է Հայաստանի խոնավ տարածքներում։
Հայաստանի Կարմիր գրքում նշված կենդանիների և բույսերի վիճակը զգալիորեն բարելավելու համար պահանջվում են ակտիվ պահպանման միջոցառումներ, այդ թվում՝ դրանց բնաբնակավայրերի պաշտպանությունը, թրեխամշակման բարելավումը և ոչ պահպանվող տեսակների վերարտադրությունը։
Day: 28.11.2024
Սարդարապատի թանգարանը մասին
Սարդարապատի թանգարանը գտնվում է Հայաստանի Արգամճի գյուղի մոտ, Շիրակամուտ համայնքում, որն ունի մեծ պատմական նշանակություն, քանի որ այն գտնվում է Սարդարապատի ճակատամարտի տեղում, որտեղ 1918 թվականին հայ զինվորները հաղթանակ տարան թուրքական զորքերի դեմ, ինչը կանխեց Օսմանյան կայսրության հարձակումը Հայաստանի վրա:
Սարդարապատի ճակատամարտը, որն իր նշանակությամբ կարևոր դեր է ունեցել Հայաստանի անկախության հարցում, դարձավ խորհրդանիշ՝ հայ ժողովրդի դիմադրության և համախմբման կռվի։ Թանգարանը հիմնադրվել է 1968 թվականին և բացվել է 1978 թվականին, և այն ներկայացնում է նախընթաց և ժամանակակից ժամանակների հայ ժողովրդի պատմական ճանապարհը։
Թանգարանում ներկայացված են տարբեր ցուցադրություններ, որոնք վերաբերում են Սարդարապատի ճակատամարտի պատմությանը, ինչպես նաև հայոց պատմության մի քանի կարևոր շրջափուլերի մասին։ Տեսարժան է նաև թանգարանի բացօթյա տարածքը՝ որտեղ գտնվում են կոթողներ և մոնումենտներ, որոնք commemorացնում են մարտերի զոհերին։
Բջջի բաղադրություն
Բջջի բաղադրություն
Ջուր օրգանական է 70-80% (սպիտակուցներ)10-20%
(Ճարպեր)2-5%
(Ածխաջուր)1-02%
(Նուկլենյա թթուներ)1-02%
Արտադրանք հաշվենք քանի կիլոգրամ ջուր կա իմ որգանիզմ
Ավելի պարզ ձևով, հարցը կարելի է գրել որպես՝51×8010051×10080
Առաջին քայլում 80%-ը փոխարկում ենք որպես 0.8 (որովհետև 80% = 80/100 = 0.8):
Այժմ հաշվենք։51×0.8=40.851×0.8=40.8
Այսպիսով, 51 × 80% = 40.8։
Նախագիծ նոյեմբերի 4-8
1.Որո՞նք են կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերը (մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը
Կենդանի աշխարհը քանի՞
Կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերը կարելի է բաժանել մի քանի խմբերի՝ ըստ դրանց մոլեկուլներում առկա քիմիական տարրերի քանակի։
1. Մակրոտարրեր
Այս տարրերը կազմող մոլեկուլները կազմում են օրգանիզմի մաշկային զանգվածի մեծ մասը:
- Օքսիգեն (O)
- Կարբոն (C)
- Հիդրոգեն (H)
- Նիտրոգեն (N)
- Կալցիում (Ca)
- Ֆոսֆոր (P)
- Կալիում (K)
- Սարֆուր (S)
- Մագնեզիում (Mg)
2. Միկրոտարրեր
Այս տարրերը օրգանիզմում ներկայանում են փոքր քանակությամբ, բայց կարևոր դեր են կատարում բիոլոգիական գործընթացներում:
- Iron (Fe)
- Copper (Cu)
- Զինկ (Zn)
- Մանգան (Mn)
- Յոդ (I)
- Կոբալտ (Co)
- Սելեն (Se)
- Մոլիբդեն (Mo)
3. Ուլտրատարրեր
Այս տարրերը օրգանիզմում առկա են դեռ ավելի փոքր քանակությամբ և սովորաբար ունեն կարևոր ֆիզիոլոգիական դերեր:
- Բոր (B)
- Նիկել (Ni)
- Վանադիում (V)
- Կրծկալի մոլիբդեն (Cl)
Կենդանի աշխարհի քանակը
Կենդանի աշխարհը կազմված է միլիոնավոր տեսակներից, որոնք իրենց մեջ ներառում են բույսեր, կենդանիներ, միկրոօրգանիզմներ (բակտերիաներ, վիրուսներ, ֆունգուսներ և այլն)։ Կենդանի տեսակների ընդհանուր քանակը, ըստ գնահատականների, անցնում է 8 միլիոնից, բայց դա դեռևս ոչ ամբողջական և ճշգրիտ թիվ է, քանի որ շատ տեսակներ դեռևս հայտնաբերված
2.Կենդանի աշխարհը քանի՞ <<թագավորության>> է բաժանվում
Կենդանի աշխարհը, ըստ ժամանակակից դասակարգման համակարգի, բաժանվում է հինգ հիմնական թագավորությունների՝
Բույսեր (Plantae)
Այս թագավորությունը ներառում է բոլոր բույսերին, որոնք ունակ են ֆոտոսինթեզի միջոցով արտադրել իրենց սնունդը:
Կենդանիներ (Animalia)
Այս թագավորությունը ներառում է բոլոր կենդանիներին՝ կաթնասուններից մինչ միկրոսկոպիկ բջիջներով օրգանիզմներ:
Ֆունգուսներ (Fungi)
Հատուկ այս թագավորության ներկայացուցիչներն են սնկերը, որոնք կարող են լինել համասեռ և բազմաբջիջ և սնվում են օրգանական նյութերով:
Բակտերիաներ (Bacteria)
Սա ներառում է միաբջիջ, բջիջներով օրգանիզմները, որոնք շատ տարբեր էակներ են՝ որոշները պատճառում են հիվանդություններ, իսկ մյուսները մասնակցում են շրջակա միջավայրի կենսական գործընթացներին:
Արխեա (Archaea)
Նման են բակտերիաներին, սակայն ապրում են չափազանց ծայրահեղ պայմաններում, օրինակ՝ շատ բարձր կամ ցածր ջերմաստիճաններում, բարձր աղի պարունակությամբ կամ սուր թթվայնությամբ միջավայրերում
3.Ո՞րն է կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը, ինչպիսի՞ կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր կան նրա բաղադրության մեջ
Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը բջիջն է (կամ կենսաբառառությունը): Բջիջը կյանքի հիմնական միավորն է, որը իրականացնում է բոլոր կենսաբառական գործընթացները՝ թթվածնի ներլուծություն, սննդի յուրացում, էներգիայի արտադրություն և այլն: Բջիջը կարող է լինել միաբջիջ (օրինակ՝ բակտերիաները) կամ բազմաբջիջ (օրինակ՝ կենդանիները, բույսերը):
Բջիջի կազմը ներառում է մի քանի կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր, որոնք կարևոր դեր են խաղում բջջի գործունեության մեջ:
Կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր՝
- Բուսական և կենդանական ճարպեր (լիպիդներ)
Դրանք կազմում են բջջի պատը (բջջի մեմբրան), մասնակցում են էներգիայի պահեստավորման և տեղափոխման գործընթացներին: - Փարաֆիլ (պրոտեիններ)
Պրոտեինները կարևոր են բջջի կառուցվածքում, ինչպես նաև բոլոր կենսաբառական գործընթացներում՝ խմորներում, ռեակցիաներում ու համակցված տարրերի գործում: Մասնակցում են բջջային հաղորդակցության և կարգավորման աշխատանքներին: - Քիմիական էներգիա պարունակող մոլեկուլներ (ATP)
Ադենոզինտրիֆոսֆատ (ATP) էներգիայի հիմնական կրողն է բջջում և ապահովում է բոլոր կենսաբառական ռեակցիաները:
4.Ինչպիսի՞ օրգանական և անօրգանական նյութեր կան կենդանի օրգանիզմում
Կենդանի օրգանիզմում կարելի է տարբերել երկու հիմնական խմբի նյութեր՝ օրգանական և անօրգանական։
1. Օրգանական նյութեր
Օրգանական նյութերը ունեն ածխածնի (C) մոլեկուլներ, որոնք կազմում են կենսաբառական նյութերի հիմնական բաղադրիչը: Այս նյութերն ունեն մեծ ու բարդ կառուցվածք և մասնակցում են բջջի և օրգանիզմի կյանքի պահպանմանը:
Պրոտեիններ (անիմալ և բուսական)
Պրոտեինները կենսաբառական գործընթացների կարևոր բաղադրիչ են, որոնց կառուցվածքը կազմված է ամինաթթուներից: Դրանք ծառայում են որպես կառուցվածքային տարրեր (մկաններ, հյուսվածքներ) և մասնակից են բազմաթիվ ֆունկցիաներին՝ կատալիզում, իմունային պաշտպանություն և հորմոնալ կարգավորում։
Բազմաբառիմերային օրգանական միացություններ (կարբոհիդրատներ)
Շաքարներ (գլիկոզ, ֆրուկտոզ, սակարոզ և այլն), որոնք ունեն էներգիա տալու և պահեստավորման ֆունկցիա (օրինակ՝ գլիկոգեն)։
Լիպիդներ (ճարպեր)
Լիպիդները հանդիսանում են բջջի մեմբրաների կարևոր բաղադրիչներ, ինչպես նաև էներգիայի պահեստարաններ։ Դրանք բաժանվում են ճարպերի, ֆոսֆոլիպիդների, ստերոիդների և վիտամինների։
5.Ինչու՞ են գիտնականներն ասում. «Կյանքը սպիտակուցների գոյության ձևն է…»
Գիտնականներն ասում են, որ «կյանքը սպիտակուցների գոյության ձևն է», քանի որ սպիտակուցները հանդիսանում են կենսաբառական գործընթացների հիմնական տարրերը և առանց դրանց կյանքը հնարավոր չէր լինի։ Սպիտակուցները կազմված են ամինաթթուներից և ունեն բազմաթիվ կենսաբառական գործառույթներ, որոնք ապահովում են օրգանիզմի գոյությունը և բնական կյանքը։
Սպիտակուցների կարևորությունը կենդանի օրգանիզմում՝
Կառուցվածքային դեր
Սպիտակուցները կազմում են օրգանիզմի կառուցվածքային հիմքը՝ սերիաներ, մկաններ, հյուսվածքներ (օրինակ՝ կոլագենը), որոնք անհրաժեշտ են բջիջների և օրգանների կառուցման համար։
Կատալիզում (ենթադրություններ)
Սպիտակուցները շատ կարևոր դեր ունեն բջջային և մոլեկուլային մակարդակում՝ որպես ենթադրություններ (ֆերմենտներ)։ Ֆերմենտները արագացնում են քիմիական ռեակցիաները, որոնք անհրաժեշտ են նյութափոխանակության համար՝ ներառելով էներգիայի արտադրությունը, նյութերի վերամշակումը և հյուսվածքների վերականգնման գործընթացները։
6.Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների գործառույթները կենդանի օրգանիզմում: