Աշխարհագրություն 9

Հայաստանի կարմիր գրքում (Կարմիր գրքույկ) ներկայացված են այն կենդանիները և բույսերը, որոնք վտանգված են և ունեն պահպանման հատուկ առաջնահերթություն։ Ներկայումս Կարմիր գրքում ընդգրկված են բազմաթիվ տեսակներ, որոնք բաժանված են ըստ իրենց պահպանության կարգավիճակի։ Այս գրքում ներկայացված են նաև այն տեսակները, որոնք հնարավոր է արդեն վերացել են Հայաստանի տարածքում։

Կենդանիներ
Հայաստանի կարմիր գրքում գրանցված կենդանիներից մի քանիսը՝

Արծիվ (Aquila rapax)
Արծիվը հազվագյուտ և պահպանման կարիք ունեցող թռչուն է, որը բնակվում է բարձր լեռնային շրջաններում։

Պետաս (Capra aegagrus)
Սևապատիտ այծը կամ պետասը խոշոր կաթնասուն է, որը հանդիպում է Հայաստանի բարձր լեռներում։

Սավաննայի ընձուղտ (Cervus elaphus)
Այս տեսակը, որն հաճախ հանդիպում է Հայաստանի անտառային և լեռնային տարածքներում, գտնվում է պահպանման վտանգի տակ։

Սապլոդուղ (Testudo graeca)
Սա Հայաստանում հանդիպող հազվագյուտ լապտափակ ճարպնաբազեն է, որը համարվում է խիստ վտանգված։

Թիթեռներ
Օրինակ՝ Argynnis paphia տեսակի թիթեռը, որն հանդիպում է լեռնային և խոտածածկ տարածքներում։

Բույսեր
Հայաստանի կարմիր գրքում գրանցված բույսերից մի քանիսը՝

Շահաթու (Tulipa armena)
Հայկական այս թուլիզն է հազվագյուտ, որի գեղեցիկ ծաղիկները երբեմն կարելի է գտնել միայն լեռնային վայրերում։

Հայկական ոսկրաչափ (Crocus armeniacus)
Սա հազվագյուտ բույս է, որն առաջացնում է գեղեցիկ մանուշակագույն ծաղիկներ և հանդիպում է հատկապես Հայաստանի բարձր լեռներում։

Բալկանյան ավոկադո (Astragalus armeniacus)
Սա մի բույս է, որը բնորոշ է Հայաստանի և հարևան տարածաշրջանների լեռնային տարածքներին։

Եղեգի բույս (Salix alba)
Այս բույսը հազվագյուտ տեսակ է, որն աճում է Հայաստանի խոնավ տարածքներում։

Հայաստանի Կարմիր գրքում նշված կենդանիների և բույսերի վիճակը զգալիորեն բարելավելու համար պահանջվում են ակտիվ պահպանման միջոցառումներ, այդ թվում՝ դրանց բնաբնակավայրերի պաշտպանությունը, թրեխամշակման բարելավումը և ոչ պահպանվող տեսակների վերարտադրությունը։

Սարդարապատի թանգարանը  մասին

Սարդարապատի թանգարանը գտնվում է Հայաստանի Արգամճի գյուղի մոտ, Շիրակամուտ համայնքում, որն ունի մեծ պատմական նշանակություն, քանի որ այն գտնվում է Սարդարապատի ճակատամարտի տեղում, որտեղ 1918 թվականին հայ զինվորները հաղթանակ տարան թուրքական զորքերի դեմ, ինչը կանխեց Օսմանյան կայսրության հարձակումը Հայաստանի վրա:

Սարդարապատի ճակատամարտը, որն իր նշանակությամբ կարևոր դեր է ունեցել Հայաստանի անկախության հարցում, դարձավ խորհրդանիշ՝ հայ ժողովրդի դիմադրության և համախմբման կռվի։ Թանգարանը հիմնադրվել է 1968 թվականին և բացվել է 1978 թվականին, և այն ներկայացնում է նախընթաց և ժամանակակից ժամանակների հայ ժողովրդի պատմական ճանապարհը։

Թանգարանում ներկայացված են տարբեր ցուցադրություններ, որոնք վերաբերում են Սարդարապատի ճակատամարտի պատմությանը, ինչպես նաև հայոց պատմության մի քանի կարևոր շրջափուլերի մասին։ Տեսարժան է նաև թանգարանի բացօթյա տարածքը՝ որտեղ գտնվում են կոթողներ և մոնումենտներ, որոնք commemorացնում են մարտերի զոհերին։

Բջջի բաղադրություն

Բջջի բաղադրություն

Ջուր օրգանական է  70-80% (սպիտակուցներ)10-20%

(Ճարպեր)2-5%

(Ածխաջուր)1-02%

(Նուկլենյա թթուներ)1-02%

Արտադրանք հաշվենք քանի կիլոգրամ ջուր կա իմ որգանիզմ

Ավելի պարզ ձևով, հարցը կարելի է գրել որպես՝51×8010051×10080​

Առաջին քայլում 80%-ը փոխարկում ենք որպես 0.8 (որովհետև 80% = 80/100 = 0.8):

Այժմ հաշվենք։51×0.8=40.851×0.8=40.8

Այսպիսով, 51 × 80% = 40.8։

Նախագիծ նոյեմբերի 4-8

1.Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը (մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը
Կենդանի  աշխարհը  քանի՞

Կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերը կարելի է բաժանել մի քանի խմբերի՝ ըստ դրանց մոլեկուլներում առկա քիմիական տարրերի քանակի։

1. Մակրոտարրեր

Այս տարրերը կազմող մոլեկուլները կազմում են օրգանիզմի մաշկային զանգվածի մեծ մասը:

  • Օքսիգեն (O)
  • Կարբոն (C)
  • Հիդրոգեն (H)
  • Նիտրոգեն (N)
  • Կալցիում (Ca)
  • Ֆոսֆոր (P)
  • Կալիում (K)
  • Սարֆուր (S)
  • Մագնեզիում (Mg)

2. Միկրոտարրեր

Այս տարրերը օրգանիզմում ներկայանում են փոքր քանակությամբ, բայց կարևոր դեր են կատարում բիոլոգիական գործընթացներում:

  • Iron (Fe)
  • Copper (Cu)
  • Զինկ (Zn)
  • Մանգան (Mn)
  • Յոդ (I)
  • Կոբալտ (Co)
  • Սելեն (Se)
  • Մոլիբդեն (Mo)

3. Ուլտրատարրեր

Այս տարրերը օրգանիզմում առկա են դեռ ավելի փոքր քանակությամբ և սովորաբար ունեն կարևոր ֆիզիոլոգիական դերեր:

  • Բոր (B)
  • Նիկել (Ni)
  • Վանադիում (V)
  • Կրծկալի մոլիբդեն (Cl)

Կենդանի աշխարհի քանակը

Կենդանի աշխարհը կազմված է միլիոնավոր տեսակներից, որոնք իրենց մեջ ներառում են բույսեր, կենդանիներ, միկրոօրգանիզմներ (բակտերիաներ, վիրուսներ, ֆունգուսներ և այլն)։ Կենդանի տեսակների ընդհանուր քանակը, ըստ գնահատականների, անցնում է 8 միլիոնից, բայց դա դեռևս ոչ ամբողջական և ճշգրիտ թիվ է, քանի որ շատ տեսակներ դեռևս հայտնաբերված

2.Կենդանի  աշխարհը  քանի՞ <<թագավորության>>  է  բաժանվում

Կենդանի աշխարհը, ըստ ժամանակակից դասակարգման համակարգի, բաժանվում է հինգ հիմնական թագավորությունների՝

Բույսեր (Plantae)
Այս թագավորությունը ներառում է բոլոր բույսերին, որոնք ունակ են ֆոտոսինթեզի միջոցով արտադրել իրենց սնունդը:

Կենդանիներ (Animalia)
Այս թագավորությունը ներառում է բոլոր կենդանիներին՝ կաթնասուններից մինչ միկրոսկոպիկ բջիջներով օրգանիզմներ:

Ֆունգուսներ (Fungi)
Հատուկ այս թագավորության ներկայացուցիչներն են սնկերը, որոնք կարող են լինել համասեռ և բազմաբջիջ և սնվում են օրգանական նյութերով:

Բակտերիաներ (Bacteria)
Սա ներառում է միաբջիջ, բջիջներով օրգանիզմները, որոնք շատ տարբեր էակներ են՝ որոշները պատճառում են հիվանդություններ, իսկ մյուսները մասնակցում են շրջակա միջավայրի կենսական գործընթացներին:

Արխեա (Archaea)
Նման են բակտերիաներին, սակայն ապրում են չափազանց ծայրահեղ պայմաններում, օրինակ՝ շատ բարձր կամ ցածր ջերմաստիճաններում, բարձր աղի պարունակությամբ կամ սուր թթվայնությամբ միջավայրերում

3.Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը,  ինչպիսի՞ կենսաբանորեն  ակտիվ  նյութեր  կան  նրա  բաղադրության  մեջ

Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը բջիջն է (կամ կենսաբառառությունը): Բջիջը կյանքի հիմնական միավորն է, որը իրականացնում է բոլոր կենսաբառական գործընթացները՝ թթվածնի ներլուծություն, սննդի յուրացում, էներգիայի արտադրություն և այլն: Բջիջը կարող է լինել միաբջիջ (օրինակ՝ բակտերիաները) կամ բազմաբջիջ (օրինակ՝ կենդանիները, բույսերը):

Բջիջի կազմը ներառում է մի քանի կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր, որոնք կարևոր դեր են խաղում բջջի գործունեության մեջ:

Կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր՝

  1. Բուսական և կենդանական ճարպեր (լիպիդներ)
    Դրանք կազմում են բջջի պատը (բջջի մեմբրան), մասնակցում են էներգիայի պահեստավորման և տեղափոխման գործընթացներին:
  2. Փարաֆիլ (պրոտեիններ)
    Պրոտեինները կարևոր են բջջի կառուցվածքում, ինչպես նաև բոլոր կենսաբառական գործընթացներում՝ խմորներում, ռեակցիաներում ու համակցված տարրերի գործում: Մասնակցում են բջջային հաղորդակցության և կարգավորման աշխատանքներին:
  3. Քիմիական էներգիա պարունակող մոլեկուլներ (ATP)
    Ադենոզինտրիֆոսֆատ (ATP) էներգիայի հիմնական կրողն է բջջում և ապահովում է բոլոր կենսաբառական ռեակցիաները:

4.Ինչպիսի՞  օրգանական  և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում

Կենդանի օրգանիզմում կարելի է տարբերել երկու հիմնական խմբի նյութեր՝ օրգանական և անօրգանական։

1. Օրգանական նյութեր
Օրգանական նյութերը ունեն ածխածնի (C) մոլեկուլներ, որոնք կազմում են կենսաբառական նյութերի հիմնական բաղադրիչը: Այս նյութերն ունեն մեծ ու բարդ կառուցվածք և մասնակցում են բջջի և օրգանիզմի կյանքի պահպանմանը:

Պրոտեիններ (անիմալ և բուսական)
Պրոտեինները կենսաբառական գործընթացների կարևոր բաղադրիչ են, որոնց կառուցվածքը կազմված է ամինաթթուներից: Դրանք ծառայում են որպես կառուցվածքային տարրեր (մկաններ, հյուսվածքներ) և մասնակից են բազմաթիվ ֆունկցիաներին՝ կատալիզում, իմունային պաշտպանություն և հորմոնալ կարգավորում։

Բազմաբառիմերային օրգանական միացություններ (կարբոհիդրատներ)
Շաքարներ (գլիկոզ, ֆրուկտոզ, սակարոզ և այլն), որոնք ունեն էներգիա տալու և պահեստավորման ֆունկցիա (օրինակ՝ գլիկոգեն)։

Լիպիդներ (ճարպեր)
Լիպիդները հանդիսանում են բջջի մեմբրաների կարևոր բաղադրիչներ, ինչպես նաև էներգիայի պահեստարաններ։ Դրանք բաժանվում են ճարպերի, ֆոսֆոլիպիդների, ստերոիդների և վիտամինների։

5.Ինչու՞  են  գիտնականներն  ասում. «Կյանքը սպիտակուցների  գոյության  ձևն  է…»

Գիտնականներն ասում են, որ «կյանքը սպիտակուցների գոյության ձևն է», քանի որ սպիտակուցները հանդիսանում են կենսաբառական գործընթացների հիմնական տարրերը և առանց դրանց կյանքը հնարավոր չէր լինի։ Սպիտակուցները կազմված են ամինաթթուներից և ունեն բազմաթիվ կենսաբառական գործառույթներ, որոնք ապահովում են օրգանիզմի գոյությունը և բնական կյանքը։

Սպիտակուցների կարևորությունը կենդանի օրգանիզմում՝
Կառուցվածքային դեր
Սպիտակուցները կազմում են օրգանիզմի կառուցվածքային հիմքը՝ սերիաներ, մկաններ, հյուսվածքներ (օրինակ՝ կոլագենը), որոնք անհրաժեշտ են բջիջների և օրգանների կառուցման համար։

Կատալիզում (ենթադրություններ)
Սպիտակուցները շատ կարևոր դեր ունեն բջջային և մոլեկուլային մակարդակում՝ որպես ենթադրություններ (ֆերմենտներ)։ Ֆերմենտները արագացնում են քիմիական ռեակցիաները, որոնք անհրաժեշտ են նյութափոխանակության համար՝ ներառելով էներգիայի արտադրությունը, նյութերի վերամշակումը և հյուսվածքների վերականգնման գործընթացները։

6.Որո՞նք  են  սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների  գործառույթները  կենդանի  օրգանիզմում: