Դաս 13.
7. Ամբողջ թվերի հանումը
Տեսական նյութ
Իմանալով, թե ինչպես է կատարվում ամբողջ թվերի գումարումը`
դժվար չէ հասկանալ, թե ինչպես պիտի կատարվի նրանց հանումը։
Բերենք օրինակ.
(+12) – (+9) = (+12) + (–9) = +3,
(–11) – (–7) = (–11) + (+7) = –4,
(+5) – (+4) = (+5) + (–4) = +1։
Այս օրինաչափությունը ճիշտ է ցանկացած երկու ամբողջ թվերի
համար, ուստի մի ամբողջ թվից մեկ ուրիշ ամբողջ թիվ հանելու
համար պետք է նվազելիին գումարել հանելիին հակադիր թիվը։
Բերված կանոնից հետևում է, որ ամբողջ թվից զրո հանելիս
ստացվում է նույն ամբողջ թիվը, իսկ զրոյից որևէ ամբողջ թիվ
հանելիս ստացվում է հանելիին հակադիր թիվը:
Առաջադրանքներ(դասարանում)
1)Հաշվել
ա) 6 – 7=-1
բ) –30 – 44=-74
գ) 12 – 9=3
դ) 18 – 23=-5
ե) –11 – 9=20
զ) 8 – 2=6
է) –16 – 7=-23
ը) 0 –16=-16
2) Կատարե՛ք հանում.
ա) 34–(–7)=41
բ) 101 – (–8)=109
գ) 29 – (–11)=40
դ) –70 – (–14)=-70+15=-56
ե) –48–(–25)=23
զ) –17 – (–34)=51
է) –52 – (–2)=50
ը) 82 – (–3)=85
3) Գտե՛ք և համեմատե՛ք արտահայտությունների արժեքները.
ա) 8 – 3 և 3 – 8, գ) –25 – (–3) և –3 – (–25),
բ) (–7) – 4 և 4 – (–7), դ) 6 – (–2) և (–2) – 6։
Ի՞նչ օրինաչափություն է այստեղ գործում։
4) Օդի ջերմությունը իջավ 70C-ով և դարձավ –30C։ Որքա՞ն էր օդի
ջերմությունը մինչև այդ փոփոխությունը։7—3=10
Լրացուցիչ(տանը)
5) Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի հավասա-
րու թյուն ստացվի.
ա) 2 –8 = –6, դ) -28+ 25 = –3, է) -3+ 9 = 6,
բ) 0 – (-7) = 7, ե) –15+ 14 = –1, ը) 19 – 11 = 8,
գ) 3 + (-23) = –20, զ) –(-10) + 10 = 20, թ) –61 – (-83 = 22։
6) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.
ա) (35 – 17) – 20, դ) (29 – 64) + 23, է) (–39 –21) + 11,
բ) (–43 – 14) – 32, ե) (–30 – 21) + 56, ը) (16 – 33) – 50,
գ) (–74 + 27) – 15, զ) (81 – 45) – 60, թ) (–18 + 6) – 39,
7) Բերե՛ք երկու այնպիսի ամբողջ թվերի օրինակ, որոնց տարբե րու-
թյունը դրական թիվ լինի։ Կարո՞ղ է արդյոք այդ դեպքում հանելին
բացասական թիվ լինել։
8) Սուզանավի խորաչափը ցույց էր տալիս ծովի մակերևույթից 145 մ
խորություն (–145 մ)։ Որոշ ժամանակ անց խորաչափի ցուցմունքը
դարձավ –173 մ։ Ինչքա՞ն էր սուզանավի ընթացքի նախկին և նոր
խորությունների տարբերությունը։
Արտավազդ Մկրտչյան 10 դասարան 