Մարդու ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա

Ապրելով և աշխատելով բնության մեջ՝ մարդն էլ անխուսափելիորեն ներգործում է բնության վրա և փոփոխում այն: Ինչպե՞ս է դա տեղի ունենում: Հսկայական հողատարածքներ հազարամյակներ շարունակ մշակվել են մարդու կողմից, յուրացվել են նոր տարածություններ: Կառուցվել են խոշոր քաղաքներ, մեծ ջրամբարներ, ինչի արդյունքում հսկայական տարածքներ անցել են ջրի տակ: Մարդը երկրի ընդերքից այնքան օգտակար հանածոներ է արդյունահանել, որ դրա արդյունքում անգամ լեռներ են հողին հավասարվել: Այսօր արդեն մեր երկրագնդի վրա շատ քիչ տարածքներ կան, որոնց մարդու ձեռքը չի դիպել: Այս գործընթացը շարունակվում է, այսինքն՝ մարդը շարունակում Է վերափոխել բնությունը: Այդ փոփոխությունները շատ հաճախ բնական միջավայրի համար կործանարար են, քանի որ բնությունը չի հասցնում վերականգնել իր հարստություններն այն արագությամբ, ինչ չափով, որ մարդը օգտագործում է դրանք: Մարդկությունը գիտակցում է բնությանը հասցրած վնասների հետևանքները: Բայց այդուհանդերձ, մարդն անընդհատ շարունակում է վերափոխել բնությունը՝ դրանով նաև շարունակելով իր վնասակար գործունեությունը: Ինչո՞ւ: Նախ՝ տարեցտարի ավելանում է երկրագնդի բնակչության թիվը, հետևաբար մեծանում են նաև նրա պահանջմունքները: Դա իր հերթին պահանջում է բնությունից ավելի շատ հարստություններ վերցնել: Բացի այդ, մեծ թափով զարգանում, հզորանում և կատարելագործվում են այն մեքենաներն ու սարքավորումները, որոնցով մարդը կորզում է բնության հարստությունները: Ստացվում է, որ մարդը հայտնվել է մի յուրօրինակ կախարդական շրջանի մեջ: Մի կողմից նա չի կարող չօգտագործել բնության հարստությունները, մյուս կողմից՝ վնասում է բնությանը՝ գիտակցելով դրա հետևանքները:
Այսպես, օրինակ՝ մարդու համար կարևոր նշանակություն ունի բնափայտը: Փայտից նա պատրաստում է տարբեր իրեր, օգտագործում է դրանք շինարարության մեջ, ստանում է թուղթ և այլն: Այդ նպատակով ամեն տարի հարյուր հազարավոր հեկտար անտառներ են հատվում: Դրա հետևանքով ոչնչանում են նաև հատվող ծառերի կողքին աճող բույսերը և կենդանիների բնակատեղիները: Անտառների կրճատման հետևանքով նվազում են թթվածին արտադրող և օդը մաքուր պահող բուսածածկ տարածքները, դրա հետևանքով էլ քամին, անձրևը քշում-տանում են հողը: Փաստորեն ստացվում է, որ մարդը իր կարիքների համար հատում է անտառը, բայց գիտակցում է, որ դրանով անդառնալի հարված է հասցնում ինչպես բնությանը, այնպես էլ սեփական առողջությանը, որովհետև անտառները թթվածին արտադրող բնական գործարաններ են: Դրանց պատկերավոր անվանում են նաև երկրագնդի թոքեր:
Այսպիսով՝ մարդը չի կարող խուսափել բնական միջավայրը փոփոխելուց, բանի որ դրանով է բավարարում իր պահանջմունքները, բայց և պարտավոր է հնարավորինս վերականգնել բնությանը իր պատճառած վնասները: Պետք է միշտ հիշել, որ բնության բարիքներից օգտվելու են նաև հաջորդ սերունդները:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ինչո՞ւ է մարդը վերափոխում բնությունը:Մարդը իր կարիքների համար է վերափոխում բնությունը։
2. Ինչո՞ւ Է անհրաժեշտ հոգատարություն ցուցաբերել բնության նկատմամբ: Դու ինչպե՞ս ես հոգ տանում բնության պահպանության համար:Եթե մենք հոգատարություն չցուցաբերենք,մենք ինքներս մեզ կկործանենք ։Ես շատ եմ սիրում բնությունը,չեմ աղտոտում և պապիկիս հետ ծառներ ենք խնամում։

Կարող եք դիտել նաև այս տեսանյութը, որը Ձեզ օգտակար կլինի ՝ անտառների մասին

Ընտանիքիդ անդամների, ընկերներիդ հետ հետաքրքիր տեսանյութ, պատում պատրաստի՛ր և հրապարակի՛ր բլոգումդ:
Ովքեր կենդանիներ են պահում՝ պատումի, նկարաշարի կամ տեսանյութի տեսքով պատմում են, թե կենդանիներին ինչպե՞ս ես խնամում, կերակրում:

Իմ ընտանի կենդանին

Ա. դը Սենտ Էքզյուպերի. Փոքրիկ իշխանը (հատված 3)

images (2) Հինգերորդ օրը բացահայտեցի փոքրիկ իշխանի կյանքից ևս մի գա□տնիք, ու դարձյալ գառնուկի շնորհիվ: Առանց որևէ նախաբանի, նա ինձ մի անսպասելի հարց տվեց, որը, երևի, երկար մտորումների արդյունք էր:

— Եթե գառնուկը թփեր է ուտում, ուրեմն ծաղիկներ է՞լ (ուտել):

— Ոչխարն ուտում է ամեն ինչ:

— Հա՞, նույնիսկ փշո՞տ ծաղիկներ:

— Բա փշերն ինչի՞ համար են:

Ես չգիտեի: Այդ պահին ես շատ էի զբաղված. փորձում էի դուրս քաշել շարժիչի մեջ լռված հեղույսը: Եվ շատ անհանգիստ էի, որովհետև օդանավիս անսարքությունն ավելի ու ավելի վտանգավոր էր դառնում, իսկ օր օրի պակասող խմելու ջուրը նշան էր, որ վեր□ը լավ չի լինելու:

— Բա փշերն ինչի՞ համար են:

Փոքրիկ իշխանն իր տված հարցերը երբեք անպատասխան չէր թողնում:

Փչացած հեղույսի պատճառով տրամադրությունս ընկել էր, և ես հենց այնպես պատասխանեցի.

— Փշերը ոչ մի բանի պետք չեն, փշերի օգնությամբ ծաղիկներն ընդամենը արտահայտում են իրենց չարությունը:

— Ի՜նչ ես ասում…

Եվ փոքր-ինչ լռելուց հետո մի տեսակ հիշաչարությամբ նետեց.

— Չե՛մ հավատում: Ծաղիկները թույլ են: Եվ շատ միամիտ են: Նրանք ամեն կերպ (փորձել) համար□ակ երևալ: Նրանց թվում է, թե իրենց փշերով կարող են բոլորին վախեցնել:

Ես ոչինչ չպատասխանեցի: Այդ պահին միտքս ուրիշ տեղ էր. «Եթե հեղույսը դուրս չեկավ, մուրճով կխփեմ ու ջար□ելով կհանեմ»: Փոքրիկ իշխանը նորից մտքերս իրար խառնեց.

— Եվ դու կարծում ես, թե ծաղիկները…

— Չէ՛, չէ՛: Ես ոչինչ չեմ կարծում: Ես քեզ հենց այնպես ասացի: Հիմա լուրջ գործով եմ զբաղված:

Նա ապշած ինձ նայեց.

— Լուրջ գո՜րծ:

Փոքրիկ իշխանը (նայել) ձեռքիս մուրճին, քսայուղի մեջ թաթախված մատներիս և այն առարկային, որի վրա կռացել էի, և որը նրան չափազանց տգեղ էր թվում:

— Այնպես ես խոսում, կարծես մեծահասակ լինես:

Այդ խոսքերից մի քիչ (ամաչել): Իսկ նա շարունակեց անողոք շեշտով:

— Չեղա՛վ, դու ամեն ինչ շփոթում ես…Դու խառնում ես ամեն ինչ:

Նա իսկապես շատ էր բարկացել: Քամին խաղում էր նրա ոսկեգանգուր մազերի հետ:

— Ես մի մոլորակ գիտեմ որտեղ մորեգույն դեմքով մի մարդ է ապրում: Նա ոչ մի անգամ ծաղկից հոտ չի քաշել: Ոչ մի անգամ աստղերին չի նայել: Երբեք ոչ մեկի չի սիրել: Նա միշտ զբաղված է եղել թվեր գումարելով: Եվ ամբողջ օրը քեզ նման անընդհատ նույն բանն է կրկնում. «Ես լո՜ւրջ մարդ եմ, ես լո՜ւրջ մարդ եմ», և գոռոզությունից փքվում է: Բայց նա մարդ չէ, նա սո՛ւնկ է:

— Ի՞նչ է:

— Սո՛ւնկ է:

Փոքրիկ իշխանը զայրույթից գունատվել էր:

1.Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
_գաղտնիք____________________________

___վերջը__________________________

___համարձակ__________________________

_____ջարդելով ________________________

2.Ի՞նչ է նշանակում անհանգիստ բառը.

ա/ հանգիստ չունեցող ա

բ/ անհամբեր

գ/ անընդհատ աշխատող

դ/ անընդհատ հանգստացող

3. Գրի՛ր տրված բառերի հականիշները.

ա/ վտանգավոր __անվտանգ__________

բ/ չարություն __բարություն____________

գ/ թույլ __ուժեղ_____________

դ/ տգեղ ___գեղեցիկ____________

4. Տրված բառերից որի՞ դիմաց է սխալ նշված նրա տեսակը.

ա/ վտանգավոր — ածանցավոր

բ/ անպատասխան- ածանցավոր

գ/ մուրճ- ածանցավոր գ

դ/ հաստափոր-բարդ

5. Տրված գոյականների դիմաց գրի՛ր դրանց հոգնակին.

ա/ ծաղիկ __ծաղիկներ__________

բ/ իշխան __իշխաններ__________

գ/ քամի _ քամիներ____________

դ/ փուշ _փուշեր_____________

6. Տրված բառերից յուրաքանչյուրի դիմաց նշված է, թե այն ինչ խոսքի մաս է: Սխալ տարբերակն ընդգծի՛ր:

ա/ մորեգույն-ածական

բ/ ծաղիկ-գոյական

գ/ հինգ -թվական

դ/ ոսկեգանգուր-գոյական դ

7. Դու՛րս գրիր տեքստում փակագծերի մեջ դրված բայերը և դիմացը գրի՛ր անհրաժեշտ ձևերը (համապատասխանեցրո՛ւ տեքստին):

_փորձում են__________________ ________________________

__կուտի_________________ ________________________

___նայում էր_______________ ________________________

__ամաչեց__________________ ________________________

8.Գտի՛ր տրված նախադասության ենթական և ստորոգյալը:

Քամին խաղում էր նրա ոսկեգանգուր մազերի հետ:

ենթակա __քամին______________

ստորոգյալ __խաղում էր______________

9. Տեքստից դուրս գրի՛ր մեկական պատմողական և հարցական նախադասություն:

——— Բա փշերն ինչի՞ համար են:————————————————————————————————————————————Եվ փոքր-ինչ լռելուց հետո մի տեսակ հիշաչարությամբ նետեց.———————————————————————————————————————————————————————————

10. Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ դի՛ր բաց թողած կետադրական նշանը:

—Ես մի մոլորակ գիտեմ, որտեղ մորեգույն դեմքով մի մարդ է ապրում: —————————————————————————————————————————————————————————————————————

11. Տեքստից դու՛րս գրիր Փոքրիկ իշխանին նկարագրող արտահայտությունը:
————————————————————————————————————————————Փոքրիկ իշխանը զայրույթից գունատվել էր:Նա իսկապես շատ էր բարկացել: Քամին խաղում էր նրա ոսկեգանգուր մազերի հետ:—————————————————————————————————————————————————————————————————————

12. Ինչո՞ւ էր անհանգստացած Փոքրիկ իշխանը.

ա/ որ ոչխարը կարող էր ուտել իր միակ ծաղկին:

բ/ որ ինքնաթիռի շարժիչը անսարք էր: բ

գ/ որ քամի էր:

դ/ որ ինքնաթիռները թռչում են:

13. Հեղինակը Փոքրիկ իշխանի ո՞ր խոսքերից ամաչեց:

____— Այնպես ես խոսում, կարծես մեծահասակ լինես:___________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

14. Փոքրիկ իշխանի կարծիքով ̀ ծաղիկների փշերն ինչի՞ համար են:

——————————————————————————————————————————————Նրանց թվում է, թե իրենց փշերով կարող են բոլորին վախեցնել:———————————————————————————————————————————————————————————

15.Ինչո՞ւ էր փչացել օդանավի շարժիչը:

__Շարժիչի մեջ հեղույս կար։______

Թթենի

https://www.youtube.com/watch?v=lXVJ228Cc4s

Այս ֆիլմը մարդասիրական բնույթ էր կրում,ամեն ինչից վեր կարևոր է մարդկային տեսակը։այս ֆիլմը նաև ուսուցողական էր,որ մենք պետք է սիրենք և հարգենք մեր դիմացինին,հարևանի հետ շատ լավ հարաբերություն ունենանք։Մենք տեսնում ենք ,որ մեր հերոսներից մեկը ֆիզիկապես թույլ էր, և ուներ 4 տղա,իսկ ֆիզիկապես ուժեղը՝երեք աղջիկ։Երբ նրանք սկսեցին վիճել,տղաներ ունեցողը խնդրեց, որ պարտվի,քանի որ նա ունի աղջիկներ և ամոթ չի իր համար պարտվելը։Եվ աղջիկներ ունեցողը շատ լավ հասկացավ իրեն և պարտվեց և իրենք հաշտվեցին ,և մնացին լավ հարևաններ։

Բակտերիաների դերը բնության մեջ

Բակտերիաներն ունեն կենդանի օրգանիզմներին բնորոշ հատկությունները՝ աճ, զարգացում, նյութափոխանակություն, բազմացում և այլն:
Մանրէներն այնքան փոքր են, որ անզեն աչքով տեսանելի չեն: Դրանք տեսանելի են դառնում միայն խոշորացնող սարքերի օգնությամբ: Հոլանդացի վարպետ և բնագետ Անտոնի վան Լևենհուկը, այդպիսի մի պարզ սարք ստեղծելով, բացահայտեց մանրէները: Մանրէների մի մեծ մասը բակտերիաներն են: Դրանք պարզունակ միաբջիջ օրգանիզմներ են, որոնք սնվում, շարժվում, կիսվում և բազմանում են, օժտված են նաև այլ հատկություններով: Բակտերիաները տարբեր ձևի են՝ ցուպիկաձև, գնդաձև, ստորակետաձև, պարուրաձև և այլն: Այդ ձևն ապահովվում է որոշակի լավ արտահայտված արտաքին կառույցով, որր շրջապատում է բակտերիան: Նման կառույցը նաև պաշտպանում է բակտերիան միջավայրի տարբեր անբարենպաստ գործոններից, օրինակ՝ սուր առարկաներից, բարձր ջերմաստիճանից կամ ճնշումից, քիմիական տարբեր նյութերից: Բակտերիաները շատ կայուն են:
Երկրագնդի վրա կենդանի օրգանիզմներից են բույսերը և կենդանիները: Բացի դրանցից՝ կան փոքր, մանր օրգանիզմներ՝ մանրէներ, որոնց մեծ մասը բակտերիաներն են: Բակտերիաները տարածված են գրեթե ամենուրեք՝ մյուս կենդանի օրգանիզմների հետ կազմելով կենսոլորտը:
Բակտերիաները բազմանում են մարմինը երկու մասի բաժանվելու ճանապարհով:
Արագ բազմացող բակտերիաները կարող են կիսվել յուրաքանչյուր քսան րոպեն մեկ:
Բակտերիաների միջև կան նաև գույնի, չափսի և այլ տարբերություններ: Բակտերիաների մեծ մասն անգույն է: Բակտերիաներն ունեն սնման տարբեր եղանակներ. մի դեպքում իրենք են առաջացնում օրգանական նյութեր, մյուսում՝ օգտվում են պատրաստի նյութերից: Հողում բակտերիաները շատ են (1 գրամ հողում կարող են գտնվել միլիոնավոր բակտերիաներ):
Բակտերիաների մի մասը մեծ օգուտ է տալիս բնությանը: Դրանք մասնակցում են երկրագնդում նյութերի հոսքերին և փոփոխություններին, նպաստում են որոշ բույսերի աճին և զարգացմանը, կենդանիների և մարդու սննդառությանը։ Սակայն բակտերիաների մյուս մասը փչացնում է տարբեր պիտանի առարկաներ, բույսերում, կենդանիներում և մարդու օրգանիզմում առաջացնում տարբեր հիվանդություններ: Որոշ բակտերիաներ, թափանցելով մարդու օրգանիզմ, առաջացնում են տարբեր հիվանդություններ, ինչպիսիք են տիֆը, խոլերիան, թոքախտը (տուբերկուլյոզը) և այլն: Այդ բակտերիաները վնասակար են: Նրանք կարող են օրգանիզմ թափանցել կեղտոտ սննդամթերքի և ջրի, ինչպես նաև վարակված օդի միջոցով:
Հիվանդածին բակտերիաներ կարող են տարածվել բերանում, հանգեցնել բորբոքման: Այդ պատճառով խորհուրդ է տրվում ամեն օր մաքրել ատամները:

Բակտերիաների մասին գիտությունն ընդգրկված է մանրէաբանությունում:

Հարցեր և առաջադրանքներ

Որտե՞ղ կարելի է հանդիպել բակտերիաների: մարդու և կենդանի օրգանիզմում։
Ի՞նչ գիտեք բակտերիաների մասին: Ի՞նչ օրգանիզմներ են դրանք: Դրանք պարզունակ միաբջիջ օրգանիզմներ են, որոնք սնվում, շարժվում, կիսվում և բազմանում են, օժտված են նաև այլ հատկություններով
Ո՞վ է բացահայտել բակտերիաները, ի՞նչ սարքի օգնությամբ: Հոլանդացի վարպետ և բնագետ Անտոնի վան Լևենհուկը, այդպիսի մի պարզ սարք ստեղծելով, բացահայտեց մանրէները:
Ինչի՞ հաշվին են բակտերիաները պաշտպանվում միջավայրի անբենպաստ գործոններից: շտպանում է բակտերիան միջավայրի տարբեր անբարենպաստ գործոններից, օրինակ՝ սուր առարկաներից, բարձր ջերմաստիճանից կամ ճնշումից, քիմիական տարբեր նյութերից: Բակտերիաները շատ կայուն են:
Բակտերիաների սնման ի՞նչ եղանակներ գիտեք: Բակտերիաներն ունեն սնման տարբեր եղանակներ. մի դեպքում իրենք են առաջացնում օրգանական նյութեր, մյուսում՝ օգտվում են պատրաստի նյութերից: Հողում բակտերիաները շատ են (1 գրամ հողում կարող են գտնվել միլիոնավոր բակտերիաներ):
Ինչու՞են բակտերիաներն անվանում մարդու և՛ բարեկամներ, և՛ թշնամիներ: Քանի որ կան բակտերիաներ,որ օգուտ են տալիս մարդու և կենդանու օրգանիզմում,իսկ որոշները առարացնում են տարբեր տեսակի հիվանդություններ։
Ի՞նչ դեր ունեն բակտերիաները բնության մեջ :Բակտերիաների մի մասը մեծ օգուտ է տալիս բնությանը: Դրանք մասնակցում են երկրագնդում նյութերի հոսքերին և փոփոխություններին, նպաստում են որոշ բույսերի աճին և զարգացմանը, կենդանիների և մարդու սննդառությանը։

Նյութի աղբյուրը՝ Իվետա Ջանազյանի

Ա. դը Սենտ Էքզյուպերի. Փոքրիկ իշխանը (հատված 2)

images (1) Ես շատ ուշ հասկացա, թե նա որտեղից էր եկել: Փոքրիկ իշխանն անընդհատ հարցեր էր տալիս, իսկ իմ հարցերը կարծես չէր լսում: Ինձ համար ամեն ինչ հետզհետե պարզ դար□ավ պատահական և հենց այնպես ասված նրա խոսքերից: Այսպես, երբ փոքրիկ իշխանն առաջին անգամ (տեսնել) իմ ինքնաթիռը, հարցրեց ինձ.

— Սա ի՞նչ առարկա է:

— Սա առարկա չէ: Սա թռչում է: Սա ինքնաթիռ է: Իմ ինքնաթիռը:

Եվ ես հպարտ-հպարտ հասկացրի նրան, որ թռչել գիտեմ:

— Ո՞նց թե,- բացականչեց նա,- դու երկնքի՞ց ես իջել:

— Այո՛,- համեստորեն պատասխանեցի ես:

— Ի՜նչ ես ասում, շատ հետաքրքիր է…

Եվ փոքրիկ իշխանն այնքա՜ն գեղեցիկ, այնքան զրնգուն ծիծաղեց, որ տրամադրությունս լրիվ փչացավ: Ես չեմ սիրում երբ իմ ձախորդություններին անլուրջ են վերաբերվում: Հետո նա ավելացրեց.

— Ուրեմն դու էլ ես երկնքից իջել: Իսկ ո՞ր մոլորակից ես եկել:

Ինձ թվաց, թե ես կռահեցի նրա խոր□րդավոր հայտնության գա□տնիքը և, առանց այլևայլության, հարցրի.

— Ուրեմն դու այլ մոլորակի՞ց ես եկել:

Բայց նա չպատասխանեց: Նա գլուխը մեղմորեն օրորում էր՝ հայացքը չկտրելով իմ ինքնաթիռից.

— Հնարավոր չէ. դու սրանով չէիր կարող շատ հեռվից գալ…

Նա (ընկնել) երազանքների գիրկը, և դա երկար տևեց: Այնուհետև, գրպանից հանելով իմ նկարած գառնուկը, սկսեց խորասուզված հիանալ իր գանձով:

Չեք կարող պատկերացնել, թե որքան ինձ հետաքրքրեց «այլ մոլորակների» մասին նրա կիսախոստովանությունը: Եվ ես փոր□եցի որքան հնարավոր է շատ բան իմանալ:

— Որտեղի՞ց ես եկել, սիրելի՛ մանչուկ: Որտե՞ղ է քո տունը: Ո՞ւր ես ուզում տանել իմ գառնուկին: Երկար ու լուռ մտորելուց հետո նա պատասխանեց.

— Լավ արեցիր, որ ինձ արկղ տվիր. գիշերներն իմ գառնուկը հենց նրա մեջ էլ կքնի:

— Դե իհարկե՛: Եվ եթե դեմ չես, քեզ կտամ նաև մի պարան, որպեսզի ցերեկվա ժամերին նրան (կապել): Ցից էլ կտամ:

— Նրան կապե՞մ… Դու էլ հո չասի՜ր:

— Ախր, եթե չկապես, գառնուկը կարող է գնալ՝ ուր խելքին փչի, ու մի տեղ կկորչի…

Եվ իմ բարեկամը նորից զրնգուն ծիծաղեց.

— Բայց ո՞ւր կարող է գնալ:

— Ուր խելքին փչի: Կգնա ուղիղ, մինչև…

Փոքրիկ իշխանը լուրջ տեսքով ընդհատեց ինձ.

— Ոչինչ, թող գնա, իմ տունը շա՜տ փոքր է:

Նա կարծես մի քիչ (տխրել), հետո շարունակեց.

— Եթե անընդհատ ուղիղ գնաս, շատ հեռու չես գնա…

Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:

__դարձավ______խորհրդավոր_

___փորձեցի__

____ գաղտնիքը _

Ի՞նչ է նշանակում անընդհատ բառը.

ա/ չընդհատվող ա

բ/ ընդհանուր

գ/ընդհանրապես

դ/ հատ-հատ

Դու՛րս գրիր թավ և ընդգծված բառերի հականիշները.
_պարզ-բարդ,_գեղեցիկ-տգեղ,երկար-կարճ__________________________

____ուղիղ-ծուռ________________________

____________________________

Տրված բառերից որի՞ դիմաց է սխալ նշված նրա տեսակը:

ա/ մեղմորեն – ածանցավոր

բ/ ինքնաթիռ — բարդ

գ/ մանչուկ — ածանցավոր

դ/ տուն – ածանցավոր: դ

Տրված բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի.

ա/ հարց

բ/ նկար

գ/ գառ

դ/ մոլորակ

Տրված բառերից յուրաքանչյուրի դիմաց նշված է, թե այն ինչ խոսքի մաս է:

Ո՞րն է սխալ.

ա/երկար — ածական

բ/ մոլորակ – գոյական

գ/ ինքնաթիռ – գոյական

դ/ փոքրիկ — թվական դ

Դու՛րս գրիր տեքստի մեջ փակագծերում առնված բայերը և դի՛ր անհրաժեշտ ձևով (համապատասխանե-ցրո՛ւ տեքստին):

_տեսավ___________________ _______________________

_ընկավ___________________ _______________________

__կապես__________________ _________________________

___տխրեց_________________ _________________________

Տրված նախադասության մեջ գտի՛ր ենթական և ստորոգյալը:

Նա գլուխը մեղմորեն օրորում էր:
ենթակա __նա_______________

ստորոգյալ __օրորում էր_______________

Տեքստից դու՛րս գրիր մեկական հարցական և բացականչական նախադասություն:
___ Սա ի՞նչ առարկա է:___________________________________________________________________________

_____Ոչինչ, թող գնա, իմ տունը շա՜տ փոքր է:_________________________________________________________________________

Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ բաց է թողնված մեկ կետադրական նշան: Լրացրո՛ւ :

_______ Ես չեմ սիրում, երբ իմ ձախորդություններին անլուրջ են վերաբերվում: ___________________________________________________________________________

Դո՛ւրս գրիր փոքրիկ իշխանի ծիծաղը բնութագրող բառերը:
___զրնգուն ծիծաղել_________

____Ոուրախ ծիծաղել_________________ ___________________

Ինչո՞ւ հեղինակի տրամադրությունը փչացավ.

ա/ ինքնաթիռը գեղեցիկ չէր նկարել

բ/նա չէր սիրում, որ իր ձախորդություններին անլուրջ էին վերաբերվում բ

գ/ փոքրիկ իշխանը իր նկարած ինքնաթիռը չէր հավանել

դ/փոքրիկ իշխանը չհրավիրեց իր մոլորակ

Փոքրիկ իշխանը ի՞նչ հարցրեց, երբ առաջին անգամ տեսավ ինքնաթիռը.
__Սա _ի՞նչ առարկա է։______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

Հեղինակի կարծիքով ̀ ո՞ւր կարող էր գնալ գառնուկը.
_________________________________________________________________________________

ուր վոր խերքին փչի

________________________________________________________________________________

Բացատրի՛ր «Ուղիղ գնաս, շատ հեռու չես գնա» միտքը:

____ՈՒղիղը ածարածիր

_____________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

Մաթեմ

Վարժ625

7:7=1

14:7=2

21:7=3

35:7=5

28:7=4

Վարժ588

37:10=3 .7

370:10=37

548:10=54.8

279:100=2.79

380:=3.80

2200:100=22

Վարժ589

245:10=24.5

2415:100=24.15

24150:1000=24.150

Վարժ651

3+3=6

124+6=130

130բազմապատիկե 10

Վարժ656

5:5=1

10:5=2

15:5=3

20:5=4

25:5=5

30:5=5

35:5=6

40:5=8

45:5=9

50:5=10

100:5=20

10:10=1

20:10=2

30:10=3

40:10=4

50:10=5

100:10=10

Վարժ660

60+5=65:5=13

300+5=305:5=61

4000+553=4553

5000+30=5030:5=1006

20+5=25:5=5

200+65=265:5=53

3000+257=3257

1000+20=120:5=204

Վարժ688

1×6+2×6=24

1×200+4×200=1000

24+3×2=30

300+4×300=1500

5+7×5=40

45+5×45=270

Վարժ699

6:2=3

10:2=5

15:2=3

18:2=8

20:2=10

22:2=11

30:2=15

40:2=20

50:2=250

1004:2=502

Վարժ706

3լ 450մլ = 3450մլ

42լ 50լ =4250մլ

7լ 700 մլ=7700մլ

48լ 7լ=4807մլ

ՈՍԿԵՐՉՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐԾԱԹԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՏԱՐԱԶ

Ազգային հագուստը՝ հայկական տարազը, մեր ժողովրդի մտածողության
արտացոլանքն է: Այն ոչ միայն արտահայտել է մեր ինքնությունը, այլև՝ եղել է այդ
ինքնությունը պահպանող ազդակներից մեկը՝ ունենալով դարավոր պատմություն և
լինելով նույնքան հարուստ ու բազմազան, ինչպիսին մեր բազմաբարբառ լեզուն է:
Այն ունի որոշակի անհատական բնույթ և բնութագրում է տվյալ ազգին բնորոշ
ընդհանրացված գծերով, քանի որ անհատի վարքն, կենցաղը, մշակութային շատ տարրեր,
այդ թվում և հագուստը, գտնվում են հանրության մշտական հսկողության տակ։
Պատմական որոշ հանգամանքների բերումով ձևավորվել է տարազային երկու
համալիրներ՝ արևմտահայկական և արևելահայկական: Տարազային համալիրներում
վառ արտահայտվել են սոցիալական, տոնածիսական, սեռատարիքային և անգամ
մասնագիտական տարբերությունները: Եվ այս է պատճառը, որ տվյալ տարազին նայելուց՝
մարդիկ անմիջապես հասկանում էին, թե այդ տարազ կրողը ինչ խավի է պատկանել:
Հայաստանի տարածքում հնում գործածված տարազների վերաբերյալ պատկերացում ենք
կազմում պեղումների նյութերի, արվեստի հնագույն հուշարձաններիվրա պահպանված
պատկերների, գրավոր աղբյուրների հիման վրա։
Տարազ, պատմական տարբեր դարաշրջաններում զանազան
երկրներին, ժողովուրդներին,էթնիկական և տարածքային խմբերին, բնակչության
որոշակի շերտերին բնորոշ հագուստ՝ ձևվածքի, գույնի, նյութի տեսակի,
արտաքին հարդարանքի (զարդեր, սանրվածք, բեղեր, մորուք, դաջվածք, ներկվածք և
այլն) առանձնահատկություններով։ Յուրաքանչյուր ժողովրդի տարազը
պայմանավորված է բնակլիմայական պայմաններով, ազգային բնույթով, կենցաղով, տվյալ
երկրի բնական արտադրանքով։
Սովորաբար մարդիկ հարսանիք գնալիս կամ որևէ այլ արարողության մասնակցելիս
զարդարվում են, իրենց տոնական հագուստի հետ կրում այդ հագուստին հարմար
զարդեր։ Հագուստը և զարդերը (մատանի, ապարանջան, վզնոց և այլն) տարազի մաս են։
Զարդերը կարող են տարբեր նյութերից պատրաստված լինել, բայց ընդունված է դրանք
ավելի հաճախ ոսկուց և արծաթից պատրաստել։
Ոսկերչությունն ու արծաթագործությունը կարևոր, տարածված արհեստներ են։
Ոսկերչությունը մարդկության ամենահին, լայնորեն տարածված արվեստներից մեկն է։
Ոսկյա զարդերը լրացրել են մարդկանց հագուստի համալիրները, տվել դրանց հատուկ
տեսք, շքեղություն, որով դրսևորվել են կրողի սոցիալական վիճակը, ճաշակը, սոցիալտնտեսական պայմանները։
Թանկարժեք, գեղեցիկ, բոլորի ուշադրությունը գրավող զարդեր շատերն են ցանկանում
ունենալ։ Ոսկերիչներն ու արծաթագործները միայն զարդեր ու հարդարանքի իրեր չեն
պատրաստում։ Գեղեցիկ իրերով զարդարում են նաև տները, եկեղեցիներն ու այլ շենքեր,
անցյալում` արքայական ու իշխանական պալատները։ Անցյալի հայ ոսկերչության
լավագույն նմուշները մենք կարող ենք տեսնել Հայաստանի թանգարաններում։ Ոչ միայն
ոսկերչական իրերը, այլև խեցեղենը, գործվածքեղենը, գորգերը և մարդու առօրյա
կյանքում օգտագործվող, նրա կենցաղը հարմար և գեղեցիկ դարձնող իրերը նաև
արվեստի բարձրարժեք նմուշներ կարող են լինել։ Այդ պատճառով ժողովրդական
մշակույթի այդ մասը կիրառական արվեստ է կոչվում։ Այսօր էլ թանգարաններում,
տարբեր ցուցասրահներում, բնակարաններում, նաև պուրակներում ու զբոսայգիներում
կարելի է տեսնել կավից, մետաղից, փայտից պատրաստված այդպիսի իրեր։ Դրանք
գուցեև չեն օգտագործվում իրենց նախկին նշանակությամբ, բայց շարունակում են
հիացնել մարդկանց։

Հարցեր և առաջադրանքներ

Ո՞ւմ է ժողովուրդը անվանում վարպետ։Իր գործի գիտակ,իր գործի արարիչ,ստեղծարար։
Ժողովրդական ո՞ր վարպետին են անվանում բրուտ։ Կավի հետ գործ ունեցող վարպետներին անվանում են բրուտագործներ։
Ի՞նչն է ամրացնում և անջրանցիկ դարձնում խեցեղենը։ Թրձելը։
Զարդերից բացի ինչե՞ր էին պատրաստում ոսկերիչներն ու արծաթագործները։ Զարդարում էին տները,պալատները,սպասքը։
Բնակարանը զարդարելուց բացի ուրիշ ի՞նչ կիրառական նշանակություն են ունեցել կարպետն ու գորգը։Մեր ազգային մշակույթն էին ներկայացնում,իրենց նախշերով։

Домашная задания

Дядя сел на чемодан и открыл записную книжку.
— Ну, что кому привезти? — спросил он.
Ребята заулыбались, придвинулись ближе.
— Мне куклу!
— А мне автомобильчик!
— А мне подъемный кран!
— А мне… А мне… — Ребята заказывали, дядя записывал.
Один Витя молча сидел в сторонке и не знал, что попросить… Дома у него весь угол завален игрушками… Там есть и вагоны с паровозом, и автомобили, и подъемные краны… Все-все, о чем просили ребята, уже давно есть у Вити… Ему даже нечего пожелать… А ведь дядя привезет каждому мальчику и каждой девочке новую игрушку, и только ему, Вите, он ничего не привезет…
— Что же ты молчишь, Витюк? — спросил дядя.
— У меня… все есть… — пояснил он сквозь слезы.

Какие игрушки или игры есть у тебя? Используй конструкцию «У меня есть…» ես ունեմ… У меня есть монополия.
Каких игр у тебя нет? «У меня нет…» ես չունեմ… У меня нет писталет.
Какие игрушки были у Вити? «У Вити был…» Վիտյան ուներ… У Вити был вагоны с паровозом.
Запомните слова-действия:

садиться — նստել садиться на стул
открывать — բացել открывать замок
писать — գրել писать книгу
записывать — գրանցել записывать номер
улыбаться — ժպտալ улыбаться ширако
заказывать — պատվիրել заказывать хлеб
молчать — լռել молчать днями
просить — խնդրել просить воду
спросить — հարցնել спросить наизусть
привезти — բերել (մեքենայով, գնացքով, ինքնաթիռով…) привезти машину
принести — բերել (ոտքով) принести пиццу
желать — ցանկանալ желать здаровия
хотеть — ցանկանալ, ուզենալ хотеть игрушку
закрывать — փակել закрывать дверь

5. Напишите словосочетания (բառակապակցություն) с этими словами.

хотеть любви,закрывать банкуб,привезти телефони.

6. Выпишите слова, которые отвечают на вопросы кто? и что?

Кто-Витя,мальчик,девочка,дядя,ребята.Что-игрушка,автомобил,чемодан,паравоз,кран,кукла.

7. Почему Витя не мог решить, что ему попросить у дяди?

Потаму что у него уже давно есть то что просили ребята.

Ա. դը Սենտ Էքզյուպերի. Փոքրիկ իշխանը (հատված

images Մեծահասակները թվեր շատ են սիրում: Երբ նրանց պատմում ես, որ դու նոր բարեկամ ես ձեռք բերել, նրանք երբեք չեն հարցնում ամենագլխավորի մասին: Երբեք նրանք չեն ասի. «Իսկ ինչպիսի՞ ձայն ունի նա: Ինչպիսի՞ խաղեր է սիրում խաղալ: Թիթեռներ բռնո՞ւմ է, թե՞ ոչ»: Նրանք հարցնում են. «Քանի՞ տարեկան է նա: Քանի՞ եղ□այր ունի: Քաշն ինչքա՞ն է: Ինչքա՞ն է վաստակում նրա հայրը»: Եվ դրանից հետո երևակայում են, թե ճանաչեցին մարդուն: Երբ մեծահասակներին ասում ես՝ «Ես տեսա վարդագույն աղյուսից մի տուն, որի պատուհանին խորդենի կար, իսկ կտուրին՝ աղավնիներ», նրանք երբեք չեն պատկերացնում այդ տունը: Նրանց պետք է ասել. «Ես տեսա մի տուն, որ արժե հար□ուր հազար ֆրանկ»: Եվ միայն այդ ժամանակ նրանք կբացականչեն. «Ինչպիսի՜ գեղեցկություն»: Ճիշտ այդպես, եթե նրանց ասես. «Ահա ձեզ ապացույցներ, որ, իրոք, Փոքրիկ իշխանը եղել է, որ նա շատ, շատ լավն էր, ծիծաղում էր և շատ էր ուզում գառնուկ ունենալ. իսկ ով ուզում է գառնուկ ունենալ, նա անպայման գոյություն է ունեցել»: Եթե այսպես ասես, նրանք միայն ուսերը կթոթվեն ու ձեզ կնայեն այնպես, ինչպես կնայեին մի անգետ մանկիկի: Բայց եթե նրանց ասես՝ «Նա թռել եկել էր մի մոլորակից, որը կոչվում է № 612», դա նրանց կհամոզի, և նրանք քեզ այլևս չեն ձանձրացնի հարցերով: Ի՜նչ կարող ես անել, այդպես են մեծահասակները: Չարժե նրանցից նեղանալ: Երեխաները մեծահասակների նկատմամբ պետք է ներողամիտ լինեն:

Բայց մենք (հասկանալ), թե ինչ բան է կյանքը, և ինչ խոսք, ծիծաղում ենք համարների ու թվերի վրա: Ես այս պատմվա□քը սիրով մի կախարդական հեք□աթի նման կպատմեի: Ես կուզեի սկսել այսպես. «Կար-չկար մի գեղեցիկ իշխան կար: Նա ապրում էր մի մոլորակի վրա, որը իրենից մի քիչ էր մեծ, և նա սրտակից բարեկամ չուներ…»: Նրանք, ովքեր (ճանաչել) կյանքը, կզգային, որ սա զուտ ճշմարտություն է: Ես ամենևին էլ չեմ ուզում որ իմ գիրքը կարդան միայն զվարճության համար: Իմ սիրտը ցավից ճմլվում է, երբ ես (հիշել) իմ փոքրիկ բարեկամին, և ինձ համար հեշտ չէ նրա մասին պատմելը: Արդեն վեց տարի է անցել այն օրից, ինչ նա և իր գառնուկը հեռացել են ինձանից: Ես նրա մասին ուզում եմ պատմել, որպեսզի չմոռանամ նրան: Շատ տխուր բան է, երբ բարեկամներին մոռանում են: Բոլորը չէ, որ բարեկամ ունեն: Եվ ես (վախենալ), թե կդառնամ մեծահասակների նման, իսկ նրանք թվերից բացի ոչնչով չեն հետաքրքրվում:

Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դո՛ւրս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:

____եղբայր__________________________

___հարյուր___________________________

__հեքիաթ____________________________

___պատմվածք___________________________

Ի՞նչ է նշանակում երևակայել բառը.

ա/ պատկերացնել ա
բ/ շինել
գ/ պատրաստել
դ/ կառուցել

Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները.
     ա/ գեղեցիկ               ____սիրուն_______________
բ/ շատ                      ______լիքը_____________
գ/կախարդական    _______մոգական_____________

դ/ մեծ __________ծեր___________

Տրված բառերից որի՞ դիմաց է սխալ նշված նրա տեսակը.

ա/ սիրտ – պարզ

բ/ բարեկամ — բարդ

գ/ գեղեցկություն – պարզ գ

դ/ անգետ — ածանցավոր

Տեքստում հանդիպող հետևյալ բառերից ո՞րն է գործածված եզակի թվով.

ա/ խաղեր

բ/ պատուհաններ

գ/ թվեր

դ/ իշխան դ

Տրված բառերից յուրաքանչյուրի դիմաց նշված է, թե ինչ խոսքի մաս է: Ո՞ր տարբերակում է սխալ նշված.

ա/ գեղեցիկ — ածական

բ/ տխուր — գոյական բ

գ/ գառնուկ — գոյական

դ/ մոլորակ – գոյական

Փակագծերում նշված բայերը համապատասխանեցրո՛ւ տեքստին:

հասկանում ենք _վախենում եմ

ճանաչում էին _________________

հիշում ես __________________

_________________ __________________
8. Տրված նախադասության մեջ գտի՛ր ենթական և ստորոգյալը:

Իշխանիկը ապրում էր մի փոքրիկ մոլորակի վրա:
ենթակա __Իշխանիկը______________

ստորոգյալ ապրում էր______________

Տեքստից դուրս գրի՛ր մեկական պատմողական և հարցական նախադասություն:
Ինչքա՞ն է վաստակում նրա հայրը։ Մեծահասաները թվեր շատ են սիրում։

Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ բաց է թողնված մեկ կետադրական նշան: Լրացրու՛:
Ի՞նչ են շատ սիրում մեծահասակները:
__Մեծահասակները շատ են սիրում թվեր ։ ________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

Ի՞նչ էին հարցնում մեծահասակները նոր բարեկամի մասին:
_Քանի՞ տարեկան է ։ Եղբայր ունի՞։ _________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Ինչո՞ւ Փոքրիկ իշխանի մասին պատմելը հեշտ չէր.

ա/ հեղինակը մանրամասները չէր հիշում

բ/ արդեն վեց տարի էր անցել, ինչ նա և գառնուկը հեռացել էին

գ/ բարեկամներին շուտ էին մոռանում

դ/ հեղինակի սիրտը ճմլվում էր դ

Ինչո՞ւ էր հեղինակը վախենում մեծահասակների նման դառնալուց.

ա/ ճիշտ հարցեր էին տալիս

բ/ ծիծաղում էին համարների և թվերի վրա

գ/մեծահասակները թվերից բացի ոչնչով չէին հետաքրքրվում գ

դ/ մեծահասակները շատ բարեկամներ ունեին

Դու՛րս գրիր այն հատվածը, որտեղ գրված է, որ երեխաները պետք է հասկանան և ներեն մեծերին:
____________________________________________________________________________________

_____ Ի՜նչ կարող ես անել, այդպես են մեծահասակները: Չարժե նրանցից նեղանալ: Երեխաները մեծահասակների նկատմամբ պետք է ներողամիտ լինեն:_______________________________________________________________________________

Սնկեր

Սնկեր: Սնկերն ավելի մեծ չափերի են հասնում, քան բակտերիաները: Ունեն տարբեր ձևեր: Սնկերի մեծ մասը բազմաբջիջ է: Սնկերի մարմինը կազմված է թելերից: Որոշ սնկերում տարբերվում են նաև գլխիկ և ոտիկ: Դրանք գլխարկավոր սնկեր են։

Սնկերը մեծ դեր են կատարում բնության մեջ: Սնկերի մի մասն ապրում է ծառերի տակ, ծառերի արմատներին մոտ և փոխազդում նրանց հետ՝ տալով և ստանալով պիտանի նյութեր, օգնելով մեկը մյուսի աճին և զարգացմանը: Դա օգտակար կապ է:

Գլխարկավոր սնկերի թվում կան ուտելու սնկեր: Դրանցից են սունկը, կեչասունկը, յուղասունկը, շամպինիոնը, աղվեսասունկը:

Սակայն կան այնպիսիները, որոնք թունավոր են և վնաս են հասցնում բույսերին և կենդանիներին, մարդուն: Որոշ սնկեր հարուցում են նաև տարբեր հիվանդություններ:

Սնկերի մասին գիտությունն անվանվում է սնկաբանություն:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ի՞նչ գիտեք սնկերի և ծառերի փոխադարձ կապի մասին:

Սնկերի մի մասն ապրում է ծառերի տակ, ծառերի արմատներին մոտ և փոխազդում նրանց հետ՝ տալով և ստանալով պիտանի նյութեր, օգնելով մեկը մյուսի աճին և զարգացմանը: Դա օգտակար կապ է:
2.Ի՞նչ գիտեք սնկերի մասին: Ի՞նչ օրգանիզմներ են դրանք:

Սնկերը ևս ունեն լավ արտահայտված արտաքին կառույց՝ սնվում են, շնչում, բազմանում, օժտված են կենդանի օրգանիզմների այլ հատկություններով: Նրանք ունեն շատ նմանություններ բույսերի և կենդանիների հետ: Սնկերը սնվում են պատրաստի օրգանական նյութերով:
3.Որո՞նք են ուտելի սնկերը: Իսկ որո՞նք են թունավոր:ՈՒտելի սնկերն են՝ սպիտակ սունկը, կեչասունկը, յուղասունկը, շամպինիոնը, աղվեսասունկը: Թունավոր սնկերն են՝ կարմիր սունկը։

Ընտանեկան նախագիծ

Ընտանիքի անդամների հետ համացանցից կամ ընտանեկան բաղադրատոմսերից փնտրեք սնկով ուտեստներ՝ աղցաններ, ապուրներ, թխուկներ և այլն: Պատրաստեք, տեսանկարահանեք, ներկայացրեք ձեր ընտանեկան դպրոցի տեսաֆիլմը, բաղադրատոմսը:

ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ է ԻՄԱՆԱԼ

1.Ամերիկայի հյուսիսում գտել են մի սունկ, որի մարմնի թելերը տարածված են 15 հեկտար մակերեսով տարածքում և կշռում են 100 տոննա:
2. Սնկերի շատ տեսակներ գիշատիչներ են: Գիշատիչ սնկերը հատուկ հարմարություններ ունեն, որոնց միջոցով միջաներ են որսում: Կան նաև տեսակներ, որոնք փոշոտելով իրենց սպորները և ներթափանցելով զոհի մեջ, աճում են նրա մեջ:
3.Ամենաթանկ սունկը տրյուֆելն է: Դրա մեկ կգ-ն արժե մոտ 2500$:
4. Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի ռեակտորում 2002 թվականին հայտնաբերվել են սնկեր, որոնք իրենց շատ լավ էին զգում: Ընդ որում, այս սնկերին ճառագայթումն անհրաժեշտ էր ապրելու համար, ինչպես արևը` բույսերի:
5. Սնկերը` որպես մթերք, որոշ հատկություններով մոտ են մսին, որոշներով` բույսերին:

Ապրիլ 2020
Ե	Ե	Չ	Հ	Ու	Շ	Կ
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30

Share this:

Похожее

Share this:

Share this: